Zonder de top te bereiken - Paolo Cognetti
Een reis door de Himalaya, naar Dolpo, een afgelegen gebied in Nepal aan de grens met Tibet. Een voettocht op vijfduizend meter hoogte. Waarnaar zijn we op zoek wanneer we op reis gaan?
De auteur neemt ons weer mee de bergen in, zoals we ondertussen van hem gewend zijn. Dit keer niet naar Valle d'Aosta in het noorden van Italië maar naar de Himalaya, naar de regio Dolpo, een hoogvlakte in het noordwesten van Nepal.
In het boek 'De buitenjongen' - van dezelfde auteur - maakt de ik-persoon op zijn dertigste een crisis door die hem naar de bergen doet trekken. Hij heeft het gevoel dat zijn leven is vastgelopen in de grote stad Milaan. In 'De acht bergen' keert Pietro, het hoofdpersonage, in zijn twintiger jaren terug naar de bergen van zijn jeugd. Deze twee boeken zijn fictieboeken met sterk auto-biografische elementen.
'Zonder de top te bereiken' is een non-fictieboek, een verslag van de reis die de auteur, Cognetti, samen met enkele vrienden maakte in 2017.
De ik-persoon (de auteur dus) is veertig en vat het plan om met een paar vrienden een maand lang een tocht te maken te voet over meer dan vijfduizend meter hoge passen langs de grens met Tibet. Een belangrijk kantelpunt in zijn leven nu hij de middelbare leeftijd heeft bereikt.
Wat doet een mens op reis gaan en wat neem je mee?
De niet met name genoemde hoofdpersoon wil het afscheid vieren van zijn jeugd, een verloren koninkrijk, nu hij de veertig gepasseerd is. In die meest dorre en meest afgelegen en dunst bevolkte gebied van het land hoopt hij het Tibet te kunnen zien dat niet meer bestaat: nog een koninkrijk dat verloren is gegaan.
In gezelschap van twee vrienden, Nicola, met wie hij kort tevoren bevriend is geraakt en met Remigio, die we kennen van in 'De buitenjongen', geboren en getogen in een bergdorp dat hij nog nooit heeft verlaten. Het lukt wonderwel om Remigio mee te krijgen.
Met twee goede vrienden, zijn rugzak en een beduimeld exemplaar van De Sneeuwluipaard van Peter Matthiessen vertrekt hij op reis.
Hij zal de tocht ondernemen waarnaar de oude Nepalees in De acht bergen verwijst wanneer hij vertelt dat het centrum van de wereld de berg Sumeru is met daaromheen acht kleinere bergen. Dan vraagt hij wie echt geleefd zal hebben? Hij die de top van de Sumeru heeft bereikt of hij die de tocht om de acht bergen heeft gemaakt?
In dit boek geeft Cognetti het antwoord op de vraag die daar wordt gesteld. Hij zal de achtduizenders in de Himalaya laten liggen en een voettocht maken op vijfduizend meter hoogte, zonder de hoge toppen te beklimmen. Een voettocht van een maand langsheen de hoge bergen.
De Sneeuwluipaard van Peter Matthiessen
'De Sneeuwluipaard' is verschenen in 1978 en het ligt nog steeds in de schappen van elke boekwinkel in Kathmandu. Het boek kwam uit in het geboortejaar van de ik-persoon (en de auteur). Ze zijn leeftijdgenoten en hij leest het boek nu voor de tweede keer. Boeken en literatuur - en bij uitbreiding schrijven - zijn motieven die trouwens ook in de Buitenjongen een prominente rol spelen. Het hoofdpersonage zal tijdens de tocht een dagboek bijhouden net als Peter, die hij trouwens behoorlijk sympathiek is gaan vinden. Het doel van de reis van de boeddhistische Peter was Shey Gompa, het 'kristallen klooster' in het hart van Dolpo, waar de jacht op in het wild levende blauwschapen verboden is en de dieren zich dus in snel tempo vermenigvuldigden. Peter ging op uitnodiging van een bevriend zoöloog die naar daar trok om het gedrag van die dieren de bharal, te bestuderen. Ze hoopten ook een glimp te kunnen opvangen van het sneeuwluipaard, die tot dan toe nog nooit, of bijna nooit, door iemand was gezien.
Wanneer hij op plaatsen komt die Peter ook heeft beschreven, leest hij de betreffende passages in De Sneeuwluipaard en in het boek staan dan ook geregeld citaten van Peter. Soms is de omgeving na veertig jaar ongewijzigd gebleven. Soms zijn dingen veranderd. Hoe lang zal deze regio nog onveranderd blijven? Niet de honger door gebrek aan voedsel zal de Tibetaanse cultuur doen verdwijnen maar het aanleggen van een weg. Waardoor de deur wordt opengezet voor de moderniteit: vrachtwagens, koopwaar, (plastic)afval en zwerfvuil, vluchtelingen en mobiele telefoons. Het zal vanuit het grote China komen, dat vlak achter één enkele rij bergen ligt.
Net als Matthiessen maakt hij ook tekeningen bij zijn schrijfsels die hier en daar in het boek staan afgebeeld. Een leuke toevoeging.
Verschil tussen oost en west
Westerlingen willen altijd naar de top. Bij het rondtrekken in cirkels door boeddhisten is een reisdoel niet nodig. Een pelgrimstocht heeft altijd een reisdoel: Jeruzalem, Rome, Mekka. Christenen planten kruisen boven op bergen, alpinisten vlaggen boven op de top. Eigendom claimen, zeggen 'Hier ben ik geweest'. De belangrijkste Tibetaanse pelgrimstocht voert in een cirkel rond de berg Kailash, die voor hen heilig is. Westerlingen willen veroveren, het heeft iets agressiefs, de tweede handeling heeft iets zachtmoedigs: een verlangen om te begrijpen.
De voettocht
Zo'n tocht is een hele onderneming. De expeditie bestaat uiteindelijk uit zo'n zevenenveertig leden, mensen en dieren. Tenten, materiaal, levensmiddelen, kerosine om te koken, voer voor de muildieren en hun persoonlijke bagage. Vijfentwintig muildieren worden beladen met alles wat ze in een kleine maand nodig zullen hebben.
Het is ook vaak gewoon afzien, vermoeidheid, de vrieskou, de wind die maar niet uit de botten lijkt te gaan, slecht slapen, gebrek aan zuurstof, op wilskracht de ene voet voor de andere zetten.
Ook in dit boek beschrijft Cognetti nauwgezet de natuur, de mensen en dieren die hij ontmoet zoals we dit ook in zijn andere boeken gewend zijn van hem. Af en toe doorspekt met filosofische-boeddhistische bespiegelingen over de tocht zelf, het al of niet hebben van een reisdoel, de plaats van bergbewoners in de wereld, de komst van de moderniteit.
Hoewel de auteur zich alleen goed voelt in de frisse berglucht, doet de hoogteziekte hem toch de das om. Ook hier weer. Hij lijkt er maar niet van af te kunnen komen en wordt misselijk op grote hoogte.
Wanneer hij weer neerdaalt en met beide benen weer stevig op de grond staat, gaat hij op weg naar huis.
'Veertig jaar, dacht ik. Mijn vrienden wachtten op me en ik hield me voor dat ook mijn leven over niet al te lange tijd weer zou beginnen.'
Eerlijk gezegd had ik er meer van verwacht. Dit non-fictie boek haalt het bij mij toch niet van zijn bestsellerboek 'De acht bergen' of 'De buitenjongen'. Hoge toppen zal hij met dit boek niet bereiken - het is voor hem ook niet (meer) nodig na het wereldwijde succes met De acht bergen. Een midlifecrisis in de dop gesmoord en hij kan beginnen aan de tweede helft van zijn leven.
Met in afzondering leven in de bergen, enkele goede vrienden, literatuur en schrijven. Zodat ook wij door zijn verhalen een beetje een frisse neus kunnen halen in de bergen.