Wil
Een ambitieus boek dat je doet nadenken. De thema's zijn zo actueel dat iedereen dit boek zou moeten lezen!
Het is oorlog. Antwerpen wordt bezet door geweld en wantrouwen. Wilfried Wils acht zichzelf een dichter in wording, maar moet zich tegelijk zien te redden als hulpagent. De mooie Yvette wordt verliefd op hem, haar broer Lode is een waaghals die zijn nek uitsteekt voor joden. Wilfrieds artistieke mentor, Nijdig Baardje, wil juist alle joden vernietigen. Onbehaaglijk laverend tussen deze twee werelden probeert Wilfried te overleven, terwijl de jacht op de joden onverminderd verdergaat. Jaren later vertelt hij zijn verhaal aan een van zijn nakomelingen - flaptekst.
Een ambitieuze roman die je niet los zal laten.
Het boek bestaat uit drie delen. Het eerste deel 'EEN PLOTSE SNEEUWVAL'. De eerste zinnen luiden 'Het doet me denken aan de oorlog. Niet vanwege de kou of ander ongemak, maar vanwege de stilte die de stad dan kort in haar klauwen heeft.'
Een sneeuwbui in het heden doet de hoofdpersoon Wilfried Wils terugdenken aan de tweede wereldoorlog. Hij was toen twintig jaar en hulpagent in Antwerpen. Hij moet meehelpen aan de jacht op joden. In dit deel vertelt Wilfried vanuit de ik-persoon en hij vertelt het verhaal aan zijn achterkleinzoon.
We leren mensen kennen die actief meedoen met de bezetter en de jacht op joden. Bij veel mensen zijn de joden niet erg geliefd. En er zijn mensen die bij het verzet zijn en mensen die joodse mensen helpen onder te duiken. In de spanning tussen deze twee uitersten zijn ook mensen die zich bewegen tussen beide werelden en soms met de ene kant en dan weer met de andere kant meedoen. Wilfried Wills is zo iemand. Soms ziet men hem als betrouwbaar, soms als onbetrouwbaar. De titel 'WIL' doet ons denken aan zijn naam Wilfried Wils en ook aan: 'Wat WIL hij nu eigenlijk zelf? Waar staat hij? In zijn leven, in zijn relatie met Yvette en in de oorlog?'. Het doet ons er ook aan denken dat het hoofdpersonage Wilfried Wils - net zoals iedereen - het goede WIL doen maar de omstandigheden maken dat dat niet altijd gemakkelijk is.
Hij begint ook een relatie met Yvette, de knappe zus van Lode waarmee hij in het politiekorps zit.
Deel twee met de titel 'EEN KAPOTTE HEUP, EEN HALVE VENT' begint met de volgende zin: 'Ja, dat is de reden waarom het maanden heeft gekost vooraleer ik mijn schrijfwerk heb kunnen hervatten, mijn lieve achterkleinzoon.'
In dit deel begint de verteller in het heden. Hij is gevallen en heeft zijn heup gebroken en daarom heeft hij enkele maanden niet kunnen schrijven. Daarna gaat hij weer verder in de verleden tijd over de oorlog. Zijn tante Emma nodigt hem uit. Tijdens de oorlog heeft ze een relatie met Gregor een Duitser. Gregor nodigt Wil uit om wat te gaan doen voor de bezetter. Hij ziet ook veel Nijdig Baardje die sympathiseert met de bezetter en alle joden weg wil. Lode neemt hem mee naar een kleine ruimte waar een jood ondergedoken leeft en Wilfried moet hem ook af en toe eten brengen. Lode neemt Wilfried ook mee naar mensen van het verzet en hij maakt kennis met de professor.
De positie van Wilfried wordt moeilijker. Hij wordt van verraad beschuldigd. Later wordt de professor opgepakt en tijdens de martelingen ziet hij Wilfried. Die schopt hem tussen zijn ballen voordat hij iets kan zeggen. Maar Nijdig Baardje begint hem door te krijgen en hij vindt Wilfried 'een tweezak' iemand die van beide kanten profiteert. Ook Lode ziet in Wilfried een verrader. De oorlog loopt ten einde.
In het laatste deel 'TASTEND DOOR HET STOF, HAPPEND IN DE IJSKOUDE WINTERLUCHT' is de oorlog gedaan. De stad is bevrijd. En iedereen heeft een excuus. Samen met Lode gaat Wilfried de advocaat Omer opzoeken en hij slaat hem met een hamer dood.. Zijn kleindochter Hilde pleegt later zelfmoord en laat een briefje achter 'Bompa is een smeerlap.'
In het allerlaatste deel zijn we in het heden en zijn thuisverpleegster Nicole zucht stil tegen hem 'Uw kleinzoon heeft geen kinderen...'.
De thema's in dit boek zijn oorlog, de vervolging van joden, goed en kwaad, deugd een mens of niet? Is Wilfried een goed mens of niet? Ook hypocrisie, dubbelzinnigheid, het erbij willen horen, homoseksualiteit, het niet uitkomen van dromen, het niet kunnen zijn wie je wilt zijn zijn thema's. in dit lijvige boek. Ook desillusie, liefde en verraad komen voor in het boek.
Jeroen Olyslaegers is een Vlaamse schrijver en de roman is dan ook met veel Vlaamse woorden geschreven zoals 'bottines' en 'leren frak'. De verouderde voornaamwoorden 'ge' worden veel gebruikt waardoor je in de spreektaal van vroeger zit. Het is in brutale, rauwe mannentaal geschreven.
De tekst doet nogal opgezwollen en kitscherig aan maar het werkt en de schrijver komt er goed mee weg. Het past in het beeld van de tijdsgeest van toen. Voor mij is dit een monumentaal werk.
De stijl in het boek deed mij ook wat denken aan de stijl van Hugo Claus svan wie ik onlangs zijn debuutroman heb gelezen 'De Metsiers'.
In 2014 ontving Olyslaegers de Arkprijs van het Vrije Woord. Volgens de jury verdient Olyslaegers de bekroning omdat hij 'oprecht maatschappelijke engagement in woorden en initiatieven' vertoont en het publieke forum gebruikt om schrijnende maatschappelijke toestanden aan de kaak te stellen en met die stellingname tegen de mainstream in te gaan'.
Die houding van Olyslaegers gaat ook op voor deze roman.
Want het boek doet ons de vraag stellen: 'Hoe zouden wij ons gedragen als we getuigen waren van erge misdaden tegen de menselijkheid?' Het doet ons nadenken en stil staan bij de vraag: 'Waar zou ik staan?' Dat maakt dit boek voor mij heel interessant en een boek dat iedereen, zeker ook alle jongeren, gelezen dienen te hebben. Dit maakt het boek bijzonder actueel.
Ook in Nederland doet het boek het goed. In oktober werd ook bekend gemaakt dat WIL in Nederland bekroond werd met de F. Bordewijkprijs.
Zinnen die ik mooi vond:
'Ongetwijfeld, o achterkleinzoon, roken ze toen al de mogelijke geur van nieuwer brood, van een nieuwe normaliteit met weer andere heersers. Ik rook niks. Ik zat ermiddenin. Ik overweeg eens het een, dan weer het ander. Wat de een tegen me zei liet ik botsen met wat een ander me had toevertrouwd. Angelo in mij zag geen normaliteit, het waren eerder allemaal opportuniteiten om het leven een draai te geven, zo'n grote draai dat alles uit zijn hengsels vloog, dat de paarden van de paardenmolen met schuim op hun bek de straten in draafden, met z'n allen achter het grote zwarte paard waarop ik mezelf zag gezeten, met mijn waarheid achter een grijnzend masker.'
Het zijn in mijn ogen daden van verzet, van grote innerlijke pijn. Ik weet zeker dat het komt door stemmen die een mens dingen laten doen om uiteindelijk tot zichzelf te komen, om te worden wie ge moet worden, te zijn wie ge echt zijt, en dat is, zoals ik al eerder heb gezegd, het moeilijkste wat er bestaat, want de wereld schenkt dat privilege niet zomaar en de mensen willen vooral dat ge zijt zoals iedereen.'
Lees 'Een gesprek met Jeroen Olyslaegers
over zijn roman Wil, het schrijven in deze harde
tijden, en het vormen van een publiek
INTERVIEW Sander Bax 23/12/2016