Verbrande suiker - Avni Doshi

Antara is als kind aan haar lot overgelaten. Ze groeit op in een ashram, waar haar moeder naartoe trok en als uitverkorene van de goeroe leefde en soms dagenlang haar dochter niet zag. Nu is Antara volwassen en haar moeder begint te dementeren. Maar hoe zorg je voor je moeder als zij nooit voor jou heeft gezorgd?

Verbrande suiker is het verrassende debuut van Avni Doshi. 

Ze werd in 1982 geboren in New Jersey. Ze studeerde kunstgeschiedenis en volgde haar master in Londen. Voordat ze ging schrijven werkte ze als curator en kunstcriticus. Haar debuut werd bekroond met verschillende prijzen en werd genomineerd voor de Booker Prize. Doshi woont met haar gezin in Dubai. - binnenkant achterflap.

'Ik zou liegen als ik zou zeggen dat ik nooit plezier heb beleefd aan de ellende van mijn moeder.'

Deze openingszin komt binnen. 

'Als kind leed ik door haar toedoen en alle pijn die zij daarna doormaakte kwam me voor als een soort terugbetaling; het opnieuw in evenwicht brengen van het universum, waar de rationele orde van oorzaak en gevolg in balans zijn.'

Een getroubleerde moeder-dochter relatie, zwaar getroubleerd. Ik stel mij de vraag hoe het komt dat de dochter nog contact heeft met haar moeder. Maar de balans, het evenwicht in het universum is danig verstoord want haar moeder is vergeetachtig en begint te dementeren. Weg is de genoegdoening die de dochter beleefde aan het overladen van haar moeder met schuldgevoelens. Het wordt zelfs nog erger, want de zorgnood van haar moeder wordt steeds groter.

Antara, de ik-persoon en enig kind, is volwassen en kunstenares. Ze verzamelt gegevens. Het begon met het gezicht van een foto die ze natekende. Ze vergat de foto en tekende elke dag uit haar hoofd het gezicht na dat ze de vorige dag had getekend. Een geweldige metafoor overigens van ons gebrekkige geheugen. Het project leverde haar belangstelling op en een expositie. Haar moeder keurt haar kunst ten zeerste af. Het wordt nog vaak het onderwerp van een bitse woordenwisseling. En bitse conversaties zijn er genoeg tussen moeder en dochter. Ook met Dilip, haar echtgenoot. Wanneer Dilip en zij ruzie hebben, gaat ze in de woonkamer met de spiegels zitten, 'omdat een spiegelbeeld zien schreeuwen hetzelfde is als televisiekijken'.

De relatie met Dilip was voor haar een uitweg uit het samen wonen met haar moeder in het appartement.

'Ik keek naar de wazige lucht en probeerde me tevreden te voelen, tevreden omdat ik wist dat ik, ook al had ik hier zoveel jaren gewoond, eindelijk zou vertrekken. Ik keek naar Dilip...
Hij redde me, ook al wist hij dat niet.'

Het boek begint in de tegenwoordige tijd en in de ik-vorm. De schrijfstijl is sober, bijna een afstandelijke journalistieke stijl. Het komt zo wel binnen. De eerste twintig pagina's lezen in een prettig ritme.

De kilheid van de messcherpe anatomisch-medische beschrijving van de vergeetachtigheid van haar moeder staat in schril contrast met de trieste werkelijkheid die elke dag wordt doorleefd en gevoeld.

Het blijft voor mij alleen allemaal nogal afstandelijk. Dat gevoel zal ik gedurende de rest van het boek niet meer kwijtraken. 

We komen geleidelijk aan meer te weten over wat er gebeurd is met Antara in haar jeugd doordat ze ons tussen de passages in het heden meeneemt naar het verleden. Door anekdotes en fragmenten uit haar (gebrekkige) geheugen komen we meer te weten (de herinneringen van haar en haar moeder zullen later nog vaak botsen). Toen Antara vier jaar was, verliet haar moeder haar echtgenoot en ging naar een ashram. Ze nam Antara mee. Als uitverkorene van de goeroe, Baba, zag Antara haar moeder soms dagenlang niet. Ze kreeg geen toestemming om naar haar toe te gaan, ze mocht zelfs niet weten waar ze was. Tot ze dan weer opdook, als een geest. Geen goede hechting, dit is duidelijk.

Later leert Antara blootsvoets lopen in de ashram. Kali Mata, die haar een beetje over het kind ontfermt, maakte haar sneetjes en schaafwonden schoon, gebruikte aloë verablad om over haar huid te wrijven. En hier zijn we bij de cover van het boek: aloë vera bladen. Bestond er maar zo iets om de wonden van de ziel mee schoon te wrijven. Een plant om misvormingen van het hart te herstellen.

Want dat er iets ernstigs misvormd is, is duidelijk. Antara heeft in haar kindertijd een honger ontwikkeld en sindsdien is ze steeds op zoek naar een vol gevoel. 

'Praten is nooit gemakkelijk geweest. Net zomin als luisteren. Ergens heeft zich een defect voorgedaan in dat wat we voor elkaar waren, alsof een van ons zich niet aan haar deel van de afspraak hield, aan haar kant van het verhaal. Misschien is het probleem wel dat we allebei aan dezelfde kant staan en uitkijken over de leegte. Misschien hongerden we naar dezelfde dingen en verdubbelden wij bij elkaar opgeteld dat gevoel. En misschien is dit het, het gat in het hart ervan, een misvorming waarvan we nooit kunnen herstellen.'

Antara heeft altijd honger, altijd is ze op zoek naar een vol gevoel. Dit ter compensatie voor de ongelukkige relatie met haar moeder. Zelfs als volwassene is Antara nog altijd het kleine meisje gebleven dat hongert en hunkert naar de goedkeuring, liefde en appreciatie van haar moeder. En tegelijk lijkt ze meer op haar moeder dan ze zelf denkt. 

Jammer dat ik moeilijk kon meeleven met de personages. Het was steeds alsof ik vanop een afstand aan de zijlijn bleef toekijken. Net zoals Antara nooit de hoofdpersoon in haar eigen leven is geweest maar altijd een soort toeschouwer is gebleven.

Een boek dat niet altijd prettig leest, ondanks de vaak mooie en prachtige zinnen. Misschien dien ik het een tweede keer te lezen om het echt te waarderen.