Uitverkoren - Chaim Potok

Danny en Reuven groeien op in de jaren veertig van de vorige eeuw in de gemeenschap van chassidische joden in New York. Danny is voorbestemd op zijn vader als rabbijn op te volgen maar wordt steeds meer aangetrokken door de modernere wereld waarin zijn enige vriend Reuven opgroeit. Een confrontatie tussen twee werelden lijkt onvermijdelijk.

Dit boek biedt een unieke inkijk in de gesloten joodse chassidische gemeenschap in Amerika, elk met hun eigen rebbe (geestelijke leider), hun eigen tradities, hun eigen synagoge en volgelingen. Want het jodendom  bestaat uit verschillende strekkingen en denominaties van ultra orthodox tot vrij modern en seculier. Alleen al daarom is het een interessant boek om als buitenstaander te lezen. Het biedt een indringende kijk op een besloten joodse gemeenschap en maakt het op die manier toegankelijk voor het grote publiek. 

Chaim Potok (1929 - 2002) wist waarover hij schreef. Zijn boeken bevatten veel autobiografische kenmerken. Zelf opgegroeid in een orthodox-joods milieu in New York, ging hij later naar de Yeshiva universiteit en behaalde een graad in Engelse literatuur. Daarna volgde hij een opleiding tot rabijn, een ambt dat hij nooit heeft uitgeoefend maar hij bleef de joodse tradities in stand houden.

Uitverkoren is zijn debuutboek en het verscheen in 1967. Wist je dat het ook verfilmd is? In 1981 werd de film uitgebracht The chosen en werd geregisseerd door Jeremy Kagan.

'Een uitstekend gespeelde en prachtig bewerkte film naar het autobiografische boek van Chaim Potok dat een buitenstaander een goed idee geeft over de subtiele verschillen, die er nu eenmaal binnen het jodendom bestaan.'

                                               - VPROgids/nl/cinema

Later werd het ook kortstondig opgevoerd op Broadway als musical.

Het boek werd een bestseller en veel mensen vonden er een klankbord in. Misschien omdat het uiteindelijk over iets universeels gaat: de spanning tussen traditie en secularisatie. Hoe ga je om met waarden uit het verleden in een snel veranderende wereld? Een thema dat voor veel mensen, joden, christenen en atheïsten herkenbaar is. Chaim Potok had dan ook een groot lezerspubliek, zeker ook in Nederland. Sommige boeken verschenen zelfs eerder in Nederland dan in Amerika.

Tijdens een honkbalwedstrijd tussen de school van Danny Saunders en Reuven Malter gebeurt een ongeluk. Reuven krijgt een bal tegen zijn oogkas en moet naar het ziekenhuis. Of was het toch geen ongeluk maar een bewuste daad van Danny? Danny brengt een bezoek aan Reuven in het ziekenhuis en het is het begin van een jarenlange vriendschap tussen twee jongens die in een totaal verschillende (joodse) wereld opgroeien, ook al wonen ze in dezelfde buurt, slechts enkele straten van elkaar. Danny is een heel  uitzonderlijk intelligente jongen, heeft een fotografisch geheugen en voorbestemd om zijn vader als rabbijn op te volgen. Zijn vader spreekt geen woord tot hem en voedt hem zwijgend op. Iets waar Reuven het heel moeilijk mee heeft want hij heeft wel een goede band met zijn vader. Danny verslindt boeken en heeft niet genoeg aan de studie van de Talmoed. Reuvens vader begeleidt hem bij het zoeken naar boeken die hij in het geheim in de bibliotheek leest. Zo maakt hij kennis met Sigmund Freud en wordt hij aangetrokken tot de geesteswetenschappen. 

Het boek speelt zich af tegen het einde van de tweede wereldoorlog. Wanneer het gruwelijke lot van miljoenen joden die zijn omgekomen in de concentratie- en vernietigingskampen algemeen bekend wordt, reageren de beide vaders totaal verschillend. Reuvens vader is voor de oprichting van een Israëlische staat in Palestina en houdt lezingen voor de oprichting van een zionistische staat. Danny's vader is erg tegen en richt een beweging op tegen het zionisme en verbiedt zijn zoon nog langer om te gaan met Reuven.

Een boek over de moeilijke worsteling je eigen weg te gaan, tegen de verwachtingen en tradities in. Want Danny besluit uiteindelijk om psychologie te gaan studeren, maar na een zware innerlijke strijd. Reuven gaat de andere kant op en wordt rabbijn. Toch blijft ook Danny jood en blijft vasthouden aan bepaalde joodse gebruiken. Een definitieve breuk met het geloof komt er niet.

Het hele boek zitten we in het hoofd van Reuven Malter en zien alles door zijn ogen. Vooraan in het boek staat een verklarende lijst met joodse woorden die ik geregeld geraadpleegd heb tijdens het lezen. Het verhaal wordt ook in chronologische volgorde aan ons gepresenteerd. Verwacht hier  geen literaire hoogstandjes, die zijn er niet. Maar de diepe inkijk die je krijgt als buitenstaander in een besloten geloofsgemeenschap en de innerlijke spanning tussen traditie en de moderne wereld worden zo aanschouwelijk weergegeven dat je dit boek beslist dient te lezen.

Geraadpleegde bron: 

https://www.trouw.nl/nieuws/een-schrijver-tussen-twee-werelden~bdef1f14/