Treinen en kamers - Annelies Verbeke

Vijftien kortverhalen geïnspireerd op bekende en minder bekende  meesterwerken allemaal van vóór 1900. Dit is een ode aan literatuur en schrijven!

Kortverhalen, het is een genre op zich en het past Annelies Verbeke als een mooi aansluitend kleedje. Ik schrijf 'kleedje' in plaats van 'kleed' want een kortverhaal bevat gewoonlijk niet meer dan 15 000 of maximum 20 000 woorden. Wanneer het langer worden, spreken we van een novelle, en nog langer, van een roman.

Waarbij Annelies Verbeke toont verschillende stijlen te beheersen want er is een verhaal in de vorm van een essay, een monoloog, een theatertekst, een droom, een gedicht, een tekst voor kinderen. Geslaagde vormexperimenten. Ook de lengte van de korte verhalen varieert van meer dan zeventig pagina's - het eerste en enige dat zo lang is - tot enkele pagina's. Het kortste verhaal Orewoet staat op twee pagina's maar past op één en is daarmee het kortste.

En wat zijn ze weer ontzettend goed geschreven, feiten en verbeelding, Verbeke weeft het weer schitterend door elkaar!

WERELDLITERATUUR 

Elk kortverhaal wordt voorafgegaan door een passend citaat van de schrijver uit het werk dat de basis is voor het korte verhaal. Daarvoor heeft de auteur geput uit ongeveer vierduizend jaar wereldliteratuur. Van Het lijden van de jonge Werther van JOHANN WOLFGANG VON GOETHE uit 1774, Het hoofdkussenboek' van SEI SHONAGON rond het jaar 1000, Gullivers reizen van JONATHAN SWIFT in 1726 tot het Het Gilgamesj-epos van rond 1600-1200 v.Chr. Mantel der liefde is gebaseerd op een Soemerische tekst: De verheerlijking van Inanna (ca. 2260 v.Chr.) van ENHEDUANNA en is daarmee het oudste manuscript en Moby Dick (1851) van HERMAN MELVILLE het meest recente. Kortom een gevarieerde caleidoscoop van bekende en minder bekende teksten uit de wereldliteratuur. Bekend zijn met de meesterwerken uit de literatuur is misschien wel een meerwaarde maar zeker niet noodzakelijk. Elk kortverhaal staat op zichzelf en is perfect zonder kennis van de klassieke tekst waarop het gebaseerd is, te lezen.

Het eerste verhaal Deserteren is het enige dat zo lang is en vond ik ook wel een van de mooiste. Het is een een verkorting van het boek DESERTEREN dat in maart 2019 verscheen.

De auteur heeft het lastig. (Ik vermoed dat het hier toch wat autobiografisch is. In literaire fictie boeken is de schrijver en de inhoud altijd gescheiden. Alleen brieven, biografieën en autobiografieën vertellen meer over de schrijver. Maar hier durf ik voorzichtig een uitzondering te maken.) Ze bevindt zich in een zelf gegraven modderige kuil - een graf - en twee personages, haar schaduwzijden, halen haar eruit. Ze organiseren een groepstherapiesessie waarop verschillende personages aanwezig zijn. De sessie wordt geleid door Elaine Aaron, de eerste die in 1992 over HSP'ers sprak, hoog sensitieve personen. Maar ook Thomas Mann en Goethe arriveren. En zelfs Charlotte, die in Het lijden van de jonge Werther door Goethe wordt opgevoerd en waarop Thomas Mann in Lotte in Weimar Goethes leven verder uitspit. Het leidt tot hilarische momenten want Goethe weet op een bepaald moment niet meer of hij nu spreekt uit zichzelf of uit het romanpersonage dat Mann van hem heeft gemaakt. Ook de 'grote schrijvers' uit de wereldliteratuur hebben zo hun eigen besognes, grote of kleine. 

Ook Lijst vond ik heel geslaagd. Over een jonge treinbegeleidster die tijdens de treinrit een lijst voorleest van persoonlijke opbeurende dingen. En daarbij er af en toe over gaat door persoonlijke dingen te zeggen. Met een uithaal naar de stiptheid van de treinen, het beleid van de spoorweg, het grote aantal personen die onder de trein springt... Oeps, of mocht dat niet gezegd worden?

Matroesjka's vond ik een sterk verhaal over iets waar ik nog nooit van had gehoord incels. Het internet leerde mij dat incel staat voor 'involuntary celibate', onvrijwillig zonder seks. De forums op internet worden bezocht door zwaar gefrustreerde mannen die geen greintje hoop hebben ooit een vriendin of sekspartner te hebben. Er bestaat een subcultuur van mannen die op dergelijke forums hun onvrijwillig celibatair leven en vrouwenhaat spuien. Zelfs oproepen tot verkrachting. 

Sommige personages in een verhaal hebben een link met een volgend verhaal en zijn dus met elkaar verbonden. Leuk om dat te ontdekken.

DE TITEL

Treinen en kamers is een passende titel. Want de eerste verhalen spelen zich af in de tijd vóór de corona. Dan ongeveer halfweg het boek is er sprake van lockdown, mondmaskers, afstand houden. Waar we in het begin nog vrij rond kunnen reizen, in veel verhalen wordt de trein genomen of speelt het verhaal zich af in een trein, zitten we daarna in onze kamers. 

THEMA

In veel verhalen is 'zorgen voor' een thema, de zorg voor anderen, voor elkaar, de zorg voor jezelf. Daarbij zijn veel situaties herkenbaar.

Het boek is ook een ode aan de literatuur. Ik heb in elk geval na het lezen van het korte verhaal Deserteren Goethes Het lijden van de jonge Werther en Lotte in Weimar van Thomas Mann aangeschaft. Ik ben benieuwd. Of hoe het lezen van een boek leidt tot het lezen van andere boeken. Een boek dat mij 'goesting' gaf om weer andere boeken te lezen! En zo de prachtige schatkamer van (klassieke) literatuur verder te ontdekken.

Och ja, dit moet ik nog even meegeven: met de schrijver is het allemaal goed gekomen. Ze overleefde zichzelf en kalm en tevreden kijkt ze om haar heen in het laatste verhaal in het boek. Schrijven kán ze en door dit boek voelt ze zich verbonden met enkele groten uit de wereldliteratuur. Of zoals Johann Wolfgang von Goethe schrijft in Het lijden van de jonge Werther

'En dan lees ik een dichter uit vervlogen tijden, en het is of ik in mijn eigen ziel kijk.'

En daarmee is ook verbinding met elkaar of de onmogelijkheid daartoe een belangrijk thema in deze bundel korte verhalen.