Schemervluchten - Helen Macdonald

De mooiste natuuressays van Helen Macdonald samengebracht in een boek. Laat je meevoeren door de kalme overpeinzingen over natuur, gevangenschap, vrijheid en vluchten.

'ALS KIND WILDE ik bioloog worden. Daarom bouwde ik gestaag aan een natuurcollectie, die ik uitstalde op de vensterbanken en boekenplanken van mijn slaapkamer, als zichtbaar blijk van alle beetjes kennis die ik aan de bladzijdes van boeken had onttrokken.'

Dit had zo over mij kunnen gaan. Ik werd terug gekatapulteerd naar mijn jeugd. Ook ik wilde als kind bioloog worden. Bracht uren door met trektochten in de natuur, met naar vogels turen door een verrekijker en bracht veren, eieren, schedels van dode dieren, botjes, braakballen en insecten mee naar huis. Waar ik ze uitstalde in mijn slaapkamer.

Ondanks die eerste, heftige momenten van herkenning, duurde het even voor ik in dit boek zat. Nou ja, even is veel gezegd, na de inleiding en het eerste essay 'Nesten' was ik helemaal mee. Dit is een boek om rustig, langzaam te lezen. Om de tijd te nemen om de kalme overpeinzingen op je te laten inwerken. 

Omdat ik enorme fan ben van het debuutboek van deze auteur 'De H is van havik' - zie: https://linda020.webnode.be/l/de-h-is-van-havik/ - wilde ik dit boek zeker lezen. Het is al bijna zeven jaar geleden dat haar eerste boek verscheen, in 2015. En wat een prachtboek was dat. Op een onnavolgbare manier vertelde de schrijver over rouw, verdriet en de natuur. 

'Schemervluchten' is een totaal ander boek. Dat moet ik wel zeggen. Maar de thema's herkende ik onmiddellijk: klimaat, vogels, het veranderende (pastorale) landschap, gecombineerd met autobiografische inzichten en anekdotes. De signatuur van Helen Macdonald. Ongetwijfeld.

En wat heb ik genoten van 'Schemervluchten'. 

'In de tussentijd heeft Macdonald doorgeschreven, korte en lange essays voor onder andere The New York Times Magazine en The New Statesman, en nu zijn die gebundeld als Schemervluchten (Vesper Flights, vertaald door Joris Vermeulen en Nico Groen). Het is een wijd uitwaaierend boek over de natuur in het algemeen en volgens in het bijzonder, dat glanst van empathie, observatievermogen, humor, inzicht, maatschappelijke betrokkenheid en een fijne stijl.'

Bron: https://www.athenaeum.nl/recensies/2021/boven-in-de-convectiegrenslaag/</p>

Na de inleiding volgen 41 korte teksten die verschillend zijn van lengte en ook over totaal verschillende onderwerpen gaan. Van op de vijfentachtigste verdieping van een wolkenkrabber in Manhattan, een absurd onlogische plek voor een natuurexpeditie, naar vogels kijken hoog in de lucht, tot de trek van honderdduizend sierlijke kraanvogels in het natuurgebied Hortobágy in  Noordoost-Hongarije, tot een eerste zonsverduistering, tot de zwanen op de Theems naar een olieverfschilderij met de titel Swan Upping at Cookham, over een bezoek van ouders, potentiële huurders, met een autistische zoon die contact maakt met haar papegaai naar de Brexit, vluchtelingen en de actualiteit. 

Van mieren, nesten en eieren tot Brexit, vluchtelingen- en klimaatcrisis, steeds doorspekt met persoonlijke anekdotes. En het werkt. Bij haar werkt dit wonderwel. Alles is met alles verbonden en door de samenhang blijf je verder lezen, ook al zijn het op zich allemaal verschillende stukjes tekst. Het heeft ook te maken met haar fijne schrijfstijl, met mededogen, empathie, humor, warmte en oog voor detail.

Helen Macdonald toont ons de wereld in het kleine. Door het kleine te laten zien, toont ze ons de hele wereld. 

Een zeer sterk essay vond ik toch wel 'Schemervluchten' dat tegelijk ook de titel van de bundel is en dat ongeveer in het midden van het boek staat. Een prachtige tekst over de gierzwaluw, die ook op de cover afgebeeld staat. Zodra een gierzwaluw zijn nest verlaat, begint hij te vliegen om daar vervolgens twee tot drie jaar lang niet mee op te houden. Ze baden, paren, eten en slapen in de lucht. Hun vluchten voeren hen naar het bovenste gedeelte van de atmosfeer, de convectiegrenslaag, het vochtige, heiige deel van de atmosfeer. Het leven van de gierzwaluw speelt zich af in de bovenste regionen van de lucht. Het zijn magische vogels die we niet helemaal kunnen bevatten. Niet langer loopt de auteur in haar gedachten de aard- en luchtlagen langs wanneer ze de slaap niet kan vatten. Het domein waarin ze haar eigen leven leidt is het alledaagse.

'We hoeven niet allemaal tot grote hoogte te stijgen, net zoals veel gierzwaluwen geen schemervluchten uitvoeren omdat ze druk in de weer zijn met eieren en jongen. Maar als gemeenschap hebben we zeker mensen nodig die, tot ieders welzijn en om het bestaan de moeite waard te maken, helder de dingen zien die zo gemakkelijk door het leven van alledag aan het zicht worden onttrokken, dingen waarop we onze koers moeten afstemmen of juist niet. ...'

'Met angst in ons lijf zijn we allemaal spreeuwen, een vlucht, een zwerm van miljoenen zielen die op zoek zijn naar veiligheid. Ik ben dol op zwermen, niet alleen vanwege de biologische rijkdom, maar ook omdat ze me ertoe brengen om gelijkenissen te ontwaren in het buitenissige, omdat de chaos ervan bij nadere beschouwing verandert in individuen en kleine groepen familieleden die naar basale behoeften verlangen: geen angst kennen, eten, een veilige slaapplek.' 

En zo legt de auteur unieke verbanden, verbindt ze het handelen van ons als mensen in de maatschappij met verschijnselen in de natuur. Altijd verrassend, toch herkenbaar, aangrijpend en tegelijk diepzinnig. Hoewel ik hier en daar een stukje te metafysisch vond en haar niet helemaal kon volgen.

Een ander verrassende essay is 'In haar baan'. Met de nieuwsberichten over de landing van de Perseverance op Mars in februari 2021 nog in mijn achterhoofd, was ik geïntrigeerd om kennis te maken met Nathalie Cabrol, Frans-Amerikaanse astrobioloog en planetair geoloog. Haar specialisatie is Mars. Leuk om op die manier kennis te maken met een wetenschapper die onderzoek doet dat de glamour heeft van sciencefiction. Ze is hoofd van het Carl Sagan Center in het SETI Institute. Daarnaast is ze ook diepzeeduiker en houder van het officieuze record vrijduiken en duiken op grote hoogte.

Ze reist geregeld af naar locaties die behoren tot de gevaarlijkste en extreemste op aarde, op zoek naar organismen die in die omstandigheden leven, omstandigheden die ook op Mars heersen. Helen Macdonald vergezelde haar bij een zoektocht in Chili. Ze doen vijf locaties aan op verschillende hoogten. Het is overleven en gegijzeld worden door wind, zout en koude. In haar wazige hoofd begint de auteur na te denken over de betekenis van leven en dood.

Wil je meer weten over Nathalie Cabrol en haar werk? Klik dan op onderstaande link.

Na het lezen van het boek heb ik weer zin om mijn wandelschoenen aan te doen en erop uit te trekken in de natuur. Mijn verrekijker heb ik alleszins uit de kast gehaald en net als in mijn kindertijd observeer ik weer de vogels in mijn buurt. 

In dit boek van Helen Macdonald klinkt een prachtige en unieke stem die het verdiend gelezen te worden!

Lees ook deze interessante recensie:

https://www.athenaeum.nl/recensies/2021/boven-in-de-convectiegrenslaag/