Een politieke roman over Frankrijk in het jaar 2022. De Moslimbroederschap heeft de verkiezingen gewonnen en levert de eerste islamitische president Ben Abbas. Het land islamiseert snel en volledig. Een controversiële roman.

De hoofdpersoon in deze controversiële roman is François, hoogleraar literatuur aan de Sorbonne en gespecialiseerd in het werk van Joris-Karl Huysmans. 

Omdat ik niet vertrouwd ben met de Franse literatuur, vroeg ik mij af of dit een fictief personage is of niet. 

Nazoekwerk leverde op dat Huysmans een Frans auteur was (Parijs, 5 februari 1848 - 12 mei 1907). Hij werd geboren uit een Franse moeder en een Nederlandse vader. Hij had een moeilijke jeugd en werd ambtenaar. Hij publiceerde in 1874 in eigen beheer de gedichtenbundel Le drageoir à épices.
Zijn werken schetsen het beeld van een grijs, banaal en alledaags bestaan, zoals in En ménage (1881) en À vau-l'eau (1882), waarbij hij blijk geeft van pessimisme en van zijn weerzin voor een moderne, door 'janhagel en zwakhoofdigen' bevolkte wereld.

Hij bekeert zich tot het katholieke geloof en vanaf dan verschijnen alleen nog maar rooms-katholieke werken.

Onder zijn 'katholieke' romans: L' oblat, gebaseerd op zijn eigen toetreding als oblaat van de benedictijnen, en later Les foules des Lourdes (De menigten van Lourdes) over Maria en de wonderen in Lourdes. 

Huysmans stierf als volledig ingetreden kloosterling in de pij van de benedictijner broeder aan de gevolgen van long- en botkanker, veroorzaakt door zijn jarenlange kettingroken.

Huysmans werd een van de iconen van het symbolisme. In À rebours beschrijft hij een man die zich volledig afzondert van de wereld en zich enkel omringt met mooie voorwerpen. De neiging van het kunstmatige van de held Des Esseintes, is in wezen een streven naar het ideaal dat ook Huysmans zelf nastreeft. Hij mag met recht de 'afronding' van de 19de eeuw genoemd worden.

Het nastreven van dat ideaal zet zich om in zijn bekering tot het katholicisme, een intiem proces dat hij beschrijft in Gilles de Rais: een evolutie van zijn kunstzinnige ontwikkeling, gekenmerkt door een hang naar het vreemde, afwijkende en decadente (En route, 1895).

Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Joris-Karl_Huysmans, geraadpleegd op 18/12/2018

Huysmans heeft dus écht bestaan. 

Voortdurend reflecteert de hoofdpersoon naar het werk van Huysmans die hij bewonderd en dat het onderwerp van zijn proefschrift was.

'En gedurende de zeven jaar dat ik aan mijn proefschrift had gewerkt, had ik in Huysmans' gezelschap, in zijn vrijwel permanente aanwezigheid geleefd.'

Het boek bevat veel politieke en filosofische verwijzingen waardoor het niet (zo) toegankelijk is. Bij het ontbreken van de nodige voorkennis heb ik veel opgezocht - Google is mijn vriendje - maar dat onderbreekt het leestempo en werkt storend.

Toch heb ik het boek graag gelezen, op enkele passages na. 

Knap schrijven kan hij zeker!

François worstelt met het leven en met zichzelf. Hij is een eenzame gedesillusioneerde intellectueel van middelbare leeftijd.

'Ik was in de kracht van mijn leven...Ik had geen vrienden, dat stond vast, en ik vroeg mij af of ik die ooit heb gehad.' 

Hij heeft alleen vluchtige seksuele contacten, eerst meestal met studentes. Later doet hij twee keer een beroep op een escortsite.

Twee keer doet hij een beroep op een escortsite. Mar het was toch niet genoeg om hem zin te geven in een nieuwe ontmoeting of in een langdurige relatie, ook niet om hem zin te geven in het leven. Moest hij dan doodgaan? Het was zijn vader die doodging. De erfenis moest hij delen met Sylvia, van ongeveer vijftig, en ongeveer vijfentwintig jaar jonger dan zijn vader.'

Hij heeft geen goede relatie gehad met zijn ouders. Over Sylvia schrijft hij:

'In die doodgewone (welgestelde) oude man had zij als eerste iets weten te ontdekken waarvan je kon houden.'

Het is het jaar 2022. De Moslimbroederschap in Frankrijk heeft de verkiezingen gewonnen en Frankrijk krijgt voor het eerst een islamitische president, Ben Abbas. De samenleving verandert snel en in stilte, de islam wordt de staatsgodsdienst, het onderwijs op islamitische leest geschoeid, polygamie doet zijn intrede en vrouwen worden uit werk en studie weer het huis in gemanoeuvreerd waardoor de werkloosheid afneemt. 

Er zijn ook positieve veranderingen: de cijfers van de werkloosheid maken een vrije val door de massale uittocht van vrouwen uit de arbeidsmarkt die aan 'huis en haard' worden gemanoeuvreerd, de kinderbijslag gaat fors omhoog, de criminaliteit neemt af, in de probleemwijken zelfs met een factor tien, er is orde.

De professor aan de universiteit van Sorbonne slaat het allemaal gelaten gade. Hij krijgt zijn ontslag aan de islamitische universiteit. Als ongelovige is hij er niet meer welkom.

'Ik voelde alleen een doffe, gedempte pijn, maar die was voldoende om me elke heldere gedachte onmogelijk te maken; het enige wat ik besefte was dat ik er opnieuw alleen voor stond, met een afnemende levenslust en veel zorgen in het vooruitzicht.'

Hij wordt ziek en ook psychisch gaat het niet goed met hem.

'Toch stevende ik op zelfmoord af, dat besefte ik heel goed, zonder me wanhopig of bijzonder droevig te voelen, gewoon door de bijkomende aantasting...'

'Aan levenswil alleen had ik blijkbaar niet genoeg meer om weerstand te bieden aan de pijnen en zorgen die zich aaneenschakelden in het leven van de gemiddelde westerling, ik was niet in staat voor mezelf te leven, en voor wie anders had ik moeten leven?'

Hij besluit om terug te gaan naar de abdij van Ligugé in Wenen, waar Huysmans zijn oblatie had afgelegd.

Na twintig jaar herkent broeder Joël hem nog.

'Er was voor hem waarschijnlijk weinig gebeurd in de tussentijd... Hij had in de werkplaatsen van het klooster gewerkt, hij had de dagelijkse getijden bijgewoond. Zijn leven was vreedzaam geweest, en waarschijnlijk gelukkig; het bood een schril contrast met het mijne.'

Het verblijf in het klooster bevalt hem niet, vooral terug in zijn cel wordt het een stuk minder aangenaam. Hij bekort zijn verblijf en keert terug naar Parijs.

'Het deed hem geen enkel plezier weer thuis te zijn, in dit appartement waar niemand van iemand hield, en waar niemand van hield.'

De universiteit gaat weer open. Rediger, het nieuwe rector van de universiteit, biedt hem aan om een post te aanvaarden aan de universiteit. Hij denkt dat François iemand is die zich tot de islam zou kunnen bekeren. Hij is niet katholiek, wat een obstakel zou kunnen zijn.

'En ik denk niet dat u een echte atheïst bent. Echte atheïsten zijn zeldzaam.'

François is onder de indruk van zijn leefwijze: Rediger woont in een historisch pand in het centrum van Parijs en heeft een echtgenote van in de veertig voor in de keuken, eentje van vijftien voor andere dingen...

'Voor het eerst in zijn leven denkt hij aan God, aan een Schepper. Het boezemt hem veel angst in.'

François doet uiteindelijk wat ook zijn held Huysmans doet: hij bekeert zich. In zijn geval: tot de islam, wat de voorwaarde was om zijn post aan de universiteit terug te krijgen. Op die manier zoekt hij een uitweg voor zijn universitaire status en zijn relatie met vrouwen.

'Het is de onderworpenheid,' zei Rediger zachtjes. 'Het even ongelofelijke als eenvoudige, nooit eerder zo sterk uitgedrukte idee dat het summum van menselijk geluk in de meest absolute onderworpenheid schuilt.'

Mooie zinnen over literatuur

'Maar alleen literatuur kan je de indruk geven van contact met een andere menselijke geest, met de totaliteit van die geest, zijn zwakke en zijn grootse kanten, zijn tekortkomingen, zijn bekrompenheden, zijn dwangvoorstellingen en zijn overtuigingen, met alles wat hem aangrijpt, interesseert, opwindt of tegenstaat. Alleen literatuur kan je in contact brengen met de geest van een dode, op een directe, completere en diepere manier zelfs dan met een vriend met wie je praat - want hoe diep en duurzaam een vriendschap ook is, nooit geef je je in een gesprek zo volledig bloot als tegenover een lege pagina, voor een lezer die je niet kent.'

'... maar een schrijver is in de eerste plaats een mens, die aanwezig is in zijn boeken... het belangrijkste is dat hij schrijft en dat hij daadwerkelijk aanwezig is in zijn boeken... de kwaliteit van het menselijk bestaan mag dan niet voor iedereen gelijk zijn, de kwantiteit is dat in principe wel, en om die reden zijn alle mensen ongeveer in gelijke mate aanwezig; toch is dat niet de indruk die ze op een paar eeuwen afstand wekken...'

'Precies zo is een boek dat je dierbaar is vooral een boek waarvan de schrijver je dierbaar is, je wilt hem terugzien en je dagen met hem doorbrengen.'

Over Houellebecq...

Michel Houellebecq: uitgefloten, toegejuicht. Hij laat niemand onberoerd. Zijn meest bekende werk is 'Elementaire deeltjes' waarvoor hij de Prix Novembre kreeg en de Impact Dublin Literary Award. 

Michel Houellebecq werd geboren in 1956 in Réunion en hij schrijft essays, toneelstukken, poëzie en romans. Hij is ook filmregisseur.

Zijn vader, een berggids en moeder, een anesthesiste, interesseerden zich weinig voor de kleine Michel en op zesjarige leeftijd werd hij aan zijn grootmoeder toevertrouwd, die in 1978 overleed. De naam van zijn grootmoeder Houellebecq nam hij later aan als pseudoniem van Michel Thomas.

In 1980 behaalde hij het diploma van landbouwingenieur en ook trouwde hij in dat jaar. Zijn zoon Etienne werd in 1981 geboren. Er volgde echter een echtscheiding, waarna hij vanwege een depressie meermaals behandeld moest worden in psychiatrische instellingen.

In 1994 publiceerde hij de roman De wereld als markt en strijd die bekroond werd met diverse prijzen. Zijn meest bekende boek Elementaire deeltjes (Prix Novembre en Impact Dublin Literary Award) bezorgde hem de faam van groot schrijver.

Zijn veelvuldig bekroonde en vertaalde werk is naar het Nederlands vertaald door Martin de Haan, zijn vaste Nederlandse vertaler.

De promotie voor het boek Onderworpen werd stopgezet toen op 7 januari de bloedige aanslag plaatsvond tegen het magazine Charlie Hebdo. Die dag stond er een karikatuur van Houellebecq op de voorpagina van het magazine en waren er verschillende pagina's in het nummer gewijd aan Soumission. Houellebecq verloor zijn goede vriend Bernard Maris, een van de aandeelhouders van Charlie Hebdo, in de aanslag en trok zich daarop terug uit het publieke leven. 

In zijn oeuvre beschrijft hij het bankroet van de westerse maatschappij die de individuele vrijheid als ultieme maatstaf aanneemt en ontspoort in een koude, egoïstische samenleving waarin new age, vrije liefde, abortus, euthanasie en zelfdoding, maar ook een tot het uiterste doorgedreven commercialisering en ontspoord marktdenken alomtegenwoordige en gebanaliseerde verschijnselen worden. 

Maar wat weten we eigenlijk van die excentrieke schrijver en zijn werk? Is hij echt zo cynisch en nihilistisch als vaak wordt beweerd, of moeten we zijn romans juist lezen als een noodroep in tijden van liefdeloosheid? 

In een dertigtal korte, persoonlijke stukken, die zich laten lezen als de fragmenten van een dagboek, wil Houellebecqs vaste vertaler Martin de Haan ingaan op deze en andere vragen die de Franse schrijver oproept

Zijn boek Aan de rand van de wereld: Michel Houellebecq  wil ik zeker lezen om meer over deze fascinerende schrijver Michel Houellebecq te weten te komen.

Bron: https://www.deburen.eu/programma/4045/039onderworpen039-van-michel-houellebecq