Klimtol - Etienne van Heerden

Ooit was Ludo Loeloeraai een beroemde jojospeler. Nu is hij oud en leeft teruggetrokken in een vissersdorpje. Hij gaat gebukt onder een groot schuldgevoel. Alleen wanneer hij met de jojo speelt, komt hij los van de wereld. 

Etienne van Heerden (1954) is een grote hedendaagse auteur van Zuid-Afrika. 

'Zoals men niet over Israël kan praten zonder Amos Oz te hebben gelezen, of over India zonder Salman Rushdie of Zuid-Amerika zonder Márquez of Llosa, zo zul je Van Heerden moeten lezen als je iets wilt weten over Zuid-Afrika.' NRC Handelsblad

Ik had nog nooit een boek van deze auteur gelezen. Was benieuwd. Nu blijkt dit boek een antwoord te zijn op een vraag die veel lezers hebben gesteld nadat ze een eerder boek van deze schrijver hebben gelezen. In zijn boek
In de plaats van liefde verdwijnt een van de personages.
   'Wat is er van Snaartjie Windvogel geworden?'
Klimtol is het antwoord op die vraag. Maar deze roman staat op eigen benen en het is niet nodig om eerst In de plaats van liefde te lezen, hoewel ik dit boek ook op mijn plank met nog te lezen boeken heb staan.

Dit boek is zeker geen hapklare brok. Het heeft mij echt moeite gekost het uit te lezen. In het begin kon het mij zeker bekoren maar naarmate het vorderde kreeg ik het er moeilijker mee. Misschien te veel van hetzelfde dat wordt voorgeschoteld? Achteraf denk ik dat ik het boek te snel gelezen heb, dat het een boek is dat je zonder haast dient te lezen, langzaam om elk woord en elke zin goed in je op te nemen.

Van Heerden speelt met taal zoals Ludo met de jojo. 

Hoewel hij een mooie schrijfstijl heeft, is het zeker geen makkelijke stijl. Hij gebruikt mooie en passende beelden die heel goed de sfeer van Zuid-Afrika oproepen van voor en na de apartheid. De Zuid-Afrikaanse woorden in het verhaal helpen daarbij. Bakkie voor pick-uptruck, bietoustruiken voor een wilde plant met gele bloemen en plaas voor boerderij. Het draagt bij aan de charme van het boek. Achteraan staat een verklarende woordenlijst. 

Van Heerden hanteert een beeldende en tegelijk soms een rauwe schrijfstijl, zonder franjes. Het is zeker geen ontspannend boek om te lezen.

We zitten eigenlijk vooral in het hoofd en de gevoelswereld van Ludo (wat 'ik speel' betekent) Loeloeraai, het hoofdpersonage in het boek. Vroeger was hij een beroemde jojospeler maar nu hij oud is geworden, heeft hij zich teruggetrokken in een afgelegen vissersdorp Paternoster. Zijn vader was fiskaal, een functionaris die de watertoevoer beheerde en gaf hem een houten jojo cadeau. Wat begon als een spel, werd later zijn beroep. Spelen als professie. Elk van de twaalf hoofdstukken begint dan ook met een truuk. Truuk een: De Spinner, Truuk twee: Bello, kom! (Walking the dog).

Kijk naar dit leuke filmpje over de jojorage in 1932 in Amsterdam.

Of dit filmpje over een moderne jojo truuk

Kijken naar enkele geweldige truuks op you-tube helpt om je in te leven in het boek. 

Wat Ludo vooral doet en alle andere belangrijke personages met hem, is proberen overleven in het leven. Ook daar komen truuks of bepaalde overlevingsmechanismen goed van pas.
Alle personages hebben een geheim dat ze angstvallig verbergen voor de buitenwereld.

In Twee-Fontein heeft hij na een optreden op de weg naar huis een zwart kind doodgereden waarna hij vluchtmisdrijf heeft gepleegd. Een ongeluk  wordt moord. Hij zal nooit meer terugkeren naar Twee-Fontein. Het schuldgevoel zit diep weg gestoken maar sindsdien gaat zijn spel nog beter, nog scherper. Tot er op een dag twee dames bij hem op de stoep staan. Zij brengen de demonen uit zijn verleden weer tot leven. 

Hoe ga je om met schuldgevoel? Niet alleen het schuldgevoel van Ludo maar ook dat van een hele generatie van Ludo's tijdgenoten. Het schuldgevoel van de apartheid.

Welke truuks haal je daarvoor uit de kast?

Naast het verhaal van Ludo spelen nog andere verhaallijnen mee in het boek. Daarbij is een grote rol weggelegd voor Snaartjie Windvogel. Ook zij is op de vlucht voor haar verleden en draagt een geheim met zich mee. Ze is de jintoe, de hoer die overal in het verhaal opduikt. Hoewel ze een beter leven wil, slaagt ze daar niet in. Op het einde van het boek wordt ruimte gelaten voor een vervolg van haar leven. Zodat ook nu weer de vraag gesteld kan worden:
    'Wat is er van Snaartjie Windvogel geworden?'

Dan is er nog het element van een detectiveverhaal. 

In het begin van het boek spoelt een lijk aan op het strand. Het is de kreeftinspecteur. Vermoord. Door wie en waarom? Hoewel dit verhaal niet de boventoon voert, zal het tot het einde van het boek duren vooraleer het verhelderd wordt.

Dan is er nog de spanning tussen Ludo die omgaat met ouder worden en zijn wereld die kleiner wordt en Doris, een jonge vrouw,  die zeer getalenteerd is met de klimtol en er verder mee wil geraken, hogerop wil komen. Terwijl Ludo te veel alcohol drinkt, vliegschotels ziet en contact heeft met aliens en nooit een hechte relatie met een vrouw heeft kunnen opbouwen, zoekt Doris hem op om hem uit zijn isolement te halen en een wereldtournee met hem doen. Het zijn elkaars tegenpolen: de een wil hogerop, de ander rest alleen bergafwaarts gaan.

Na het lezen van dit boek zal de Karoo en de Noordelijke Kaap in Zuid-Afrika nooit meer dezelfde. Zeker een interessant boek.