De aangrijpende zoektocht van een dochter die gezien wil worden door een ongrijpbare vader. Een uniek tijdsbeeld over een Engelandvaarder die door de Duitsers werd opgepakt en in de enge wereld van concentratiekampen en dodenmarsen terecht kwam. Toen de oorlog voorbij was, leefde de oorlog verder in hem.  

Een persoonlijke zoektocht die niemand onberoerd zal laten.

De titel intrigeerde mij 'Ik kreeg mijn vader niet dood'. Hoezo, je krijgt je vader niet dood. Iedereen gaat toch dood? Dus wat bedoelt de auteur met de titel?

Jammer dat al op de tweede pagina van de proloog de titel wordt verklaard. Dat nam voor mij een element van spanning weg.

Het woord 'Engelandvaarder' roept bij veel mensen het beeld op van een frisse jonge held. Maar de meesten van deze avonturiers verongelukten onderweg, werden door de Duitsers opgepakt en geëxecuteerd of kwamen in een concentratiekamp terecht. 

Dat laatste overkwam Ton de Bruijn, de vader van de schrijfster van dit boek. Hij overleefde Dachau, Buchenwald en de dodenmarsen. Na de oorlog bouwde hij een leven op als succesvol zakenman, maar de oorlog leefde verder in hem. Zijn zaak ging failliet, hij verliet tot twee keer toe zijn gezin, kluste bij in de Amsterdamse onderwereld van de jaren zeventig. Hij had vele vrienden maar stierf eenzaam op Gibraltar, aan zijn lot overgelaten.

DE PROLOOG

De proloog is spannend om te lezen. Het wekt verwachting. Het zet de toon  van het verhaal van haar vader. Onbekend: Lilian de Bruijn weet de exacte overlijdensdatum van haar vader niet. Hij is niet in Nederland gestorven. Ze is nieuwsgierig naar het verhaal van haar vader. Dat is een belangrijke motivatie om het boek te schrijven: eindelijk eens in het reine kunnen komen met die vader.  Tegelijk schaamt ze zich want er zou informatie over veroordeling en gevangenschap op die kaart kunnen staan.

Tegelijk vat het haar vader goed samen: ook bij zijn dood houdt hij zich niet aan de regeltjes, net zoals hij dat bij leven niet deed.

Ook al gaat het boek over die vader van haar, de auteur gebruikt het 
ik-perspectief.  Eigenlijk is het boek een verhaal of relaas van haar persoonlijke zoektocht naar het verhaal van haar vader. 

Ongeveer halfweg het boek had ik het gevoel dat het een heel therapeutisch boek is. 

Therapeutisch voor haar, bedoel ik dan. 

Lilian de Bruijn probeert een heel deel van haar leven in het reine te komen met die vader van haar. Want dat heeft een heel grote stempel op haar gedrukt. Als kind was hij vooral de afwezige vader die zelden thuis kwam. Daarna werd hij de vader die nooit meer thuis kwam omdat hij een andere 'thuis' had. Dat is weer heel iets anders en als gevoelig kind kwam ze 'vast' te zitten in het gevoel dat ze een keuze moest maken tussen haar beide ouders. Ze 'koos' voor haar moeder, verloor het contact met haar vader en pas na zijn dood ontstond er voor haar de ruimte om op zoek te gaan naar wie hij nu eigenlijk was en wat dat voor haar betekent. Want dan was er nog dat oorlogsverleden waar niet over werd gepraat.

Ze wilde vooral gezien worden door haar vader. Postuum is ze daar in geslaagd. Zij én haar vader worden nu gezien door alle lezers.
Tegelijk heb je ook de meer verhalende anekdotes in het boek, over haar vader en zijn ervaringen in de oorlog en hoe hij ook nadat hij uit de kampen kwam nog altijd bezig was met overleven en eigenlijk al die jaren in de oorlog bleef zitten.

Van die verhalende delen in het boek heb ik intens genoten tijdens het lezen. Dan had ik het gevoel echt in het verhaal te zitten.

Het heeft lang geduurd vooraleer de auteur de moed vond om het verhaal van haar vader uit te zoeken.

'Ik heb het schrift lang in een la laten liggen. Te intiem. Te bang om die brieven echt goed te lezen. Die moeder die wanhoopte om haar zoon die verdwenen was, het raakte aan mijn eigen wanhoop om diezelfde verdwenen man, maar dan als vader. Ik was bijna jaloers op zijn moeder, want zij had hem aan het einde weer teruggekregen. Maar in de loop van de tijd heb ik zijn moeder als het ware ingehaald en nu lees ik haar brieven niet meer met het beeld van mijn vader voor ogen, maar met het beeld van degene die hij toen was. Een jongen van twintig die nog alles kon worden.'

Het boek heeft mij zeker weten te raken.

Oorlogs- en kampervaringen weten mij altijd weer te raken. Het mensonwaardig behandeld worden, de ontberingen. Zo ook in dit boek, wat haar vader heeft meegemaakt.
Ook de teleurstellingen in het leven van haar vader vond ik pakkend. Hij wilde Engelandvaarder worden, een echte held worden, maar het is allemaal anders gelopen. 

Heel herkenbaar eigenlijk, willen we niet allemaal iets of iemand worden als we jong zijn? Maar het loopt vaak helemaal anders.

Wat mij nog het meest bijblijft is hoe de afwezigheid van de vader doorwerkt op de volgende generatie, althans bij Lilian, duidelijk de meest gevoelige van de twee dochters. Hoe ga je daarmee om? De wanhoop om een afwezige vader. Hoe ze in de wanhoop van haar moeder haar eigen gevoelens herkent en er niet mee om kan. Ze zelf niet onder ogen kan komen. Ze is te bang om de brieven van haar moeder te lezen. Het is allemaal te intiem, het zit haar te dicht onder haar huid.

Hoe ze dan jaren later toch in slaagt om naar het verhaal van haar vader te zoeken, de moed vindt om er naar op zoek te gaan en het onder de ogen te komen. Het verlaten zijn, het (stil)zwijgen over al die gebeurtenissen, het was alsof ze in haar leven geen recht had gehad om haar vader en dus ook geen recht had op verdriet om hem. Zich dat recht geleidelijk aan toe-eigenen vind ik heel knap en de hele weg die ze zo heeft afgelegd.

Het bevestigt het beeld dat veel problemen in relaties en in ouder-kind relaties ontstaan door onmacht, onkunde, het niet over de juiste vaardigheden beschikken en niet over niet willen. Haar vader wilde van haar houden maar hij heeft in zijn leven geen andere manier gevonden dan de manier waarop hij het heeft gedaan. ONVERMOGEN. Je kunt het spijtig vinden en pijnlijk. En dat is het ook allemaal. 

Knap dat ze de zoektocht heeft gedaan en knap dat ze dat boek heeft geschreven en het op de wereld heeft losgelaten. Want ook dat vergt moed.

PODCAST

In 'Lezen in het Donker' vertelt Lilian de Bruijn hoe haar vader, volgens haar onderzoek, zijn hoogtij beleefde tijdens de Wederopbouw, maar nog steeds werd geteisterd door demonen uit zijn verleden.

Van haar vader had schrijfster Lilian de Bruijn alleen een wazig beeld. Een soort schim in haar hoofd. Ze had vrij weinig van hem meegemaakt en de herinneringen die ze nog had waren vaag en fragmentarisch. De mentale puzzelstukjes vormden samen Ton de Bruijn, haar vader, de kampoverlevende. Een man die tijdens de Wederopbouw opklom van kantoorbediende naar zakenman. Ton de Bruijn probeerde op te krabbelen, maar wist de herinneringen aan het kamp niet af te schudden. Hij verliet twee gezinnen en vond zichzelf in het drugsmilieu.