Het huis van de vier winden - Elif Shafak

Esma gaat haar broer ophalen aan de gevangenis wanneer hij vrijkomt nadat hij twaalf jaar heeft gezeten voor de gruwelijke moord op hun moeder. Ze voelt haat en liefde tussen haar broer en de moordenaar. Ondertussen vertelt ze het verhaal van haar familie. 

Een aangrijpende roman over moord uit eerwraak. 

In veel landen en gemeenschappen bestaat het gebruik dat schendingen van de 'eer' gewroken dienen te worden, de 'eer' van de familie dient gezuiverd te worden omdat die beschadigd is. In vooral islamitische landen leidt dat ertoe dat een vrouw die overspel zou hebben gepleegd, of op een andere manier haar familie tot schande gemaakt zou hebben, wordt mishandeld, met zuur overgoten, in brand gestoken of vermoord wordt. Ook mannen worden slachtoffer van eerwraak, maar in mindere mate.

Erewraak is niet beperkt tot de islam. Men ziet het ook in 'machoculturen' zoals in Sicilië, Corsica en Latijns-Amerika. Eremoorden zijn slechts het topje van de ijsberg van huiselijk en ander geweld dat vrouwen treft.

Daarover gaat dit boek. Over geschonden eer die leidt tot erewraak, die leidt tot eremoord.

In Nederland komt het voor. Het gaat om zo'n twintig gevallen per jaar. In België wordt iedere vier maanden een eremoord gepleegd, volgens een onderzoek van de federale politie.

Deze roman heeft mij echt aangegrepen. De heerlijke vlotte schrijfstijl van Elif Shafak. Niet voor niets wordt ze gezien als de beste  Turkse schrijfster van het begin van de 21ste eeuw.

'De beste Turkse schrijver van het begin van de 21ste eeuw.'
 - Orhan Pamuk

Elif Shafak (Turkije, 1971) studeerde vrouwenstudies en promoveerde in politicologie. Ze combineert een academische loopbaan met het schrijverschap. Geheim van haar heb ik ook gelezen. Dit boek is veel verhalender en bevat niet de surrealistische kenmerken die we in Geheim aantreffen.

''Toen ik zeven jaar was, woonden we in een groen huis. Een van onze buren, een getalenteerde kleermaker, sloeg geregeld zijn vrouw. 's Avonds luisterden we naar het geschreeuw, het gehuil, het gevloek. 's Ochtends gingen we weer gewoon door met ons leven. Alle mensen in de buurt deden alsof ze niets hadden gehoord, niets hadden gezien.'

Deze roman is opgedragen aan hen die horen, hen die zien.'

Geweld tegenover vrouwen en de andere kant opkijken. Doen alsof er niets gebeurd is. Daarover gaat dit boek.

Het boek is heel invoelend geschreven, begrijpend en barmhartig, zonder iets af te doen van de harde feiten. Alle invloeden, familiale, opvoeding, omgeving worden allemaal geduldig in beeld gebracht tot het leidt tot die ene weerzinwekkende daad. Tegelijk is het boek een krachtige aanklacht tegen geweld tegenover vrouwen en vooral eremoord in het bijzonder. 

Een boek dat iedereen beslist zou dienen te lezen!

'Zolang hij zich kan herinneren, heeft hij het gevoel gehad dat hij de prins van het huis was, en zijn moeder zijn weifelende steun en toeverlaat en bezorgde beschermster.'

J.M. COETZEE, Jongensjaren, scènes uit de provincie

Esma vertelt het verhaal van haar Koerdische familie. Zelf woont ze met haar man en kinderen in Londen. Haar moeder, Pembe, is geboren in een Koerdisch dorpje bij de Eufraat in 1945. Drie minuten later wordt haar tweelingzus geboren, Jamila. In het gezin zijn al zes dochters en nog steeds geen enkele zoon. Nog twee meisjes bij, er moest wel een reden voor zijn, een rechtvaardiging voor haar onbekend, maar voor Allah volledig helder waarom hij hun nóg twee dochters had geschonken. 

Na lange tijd kregen de meisjes hun naam: Bext en Bese in het Koerdisch, Kader en Yeter in het Turks, Lot en Genoeg in elke andere mogelijke taal. Berzo, hun vader, wil hen gewone namen geven. Pembe en Jamila: Roze en Schoonheid.

De tweeling gaat voortaan door het leven als Pembe Kader en Jamila Yeter: Roze Lot en Genoeg Schoonheid. 

Twee totaal verschillende namen. Turkije heeft als het ware twee totaal verschillende gezichten: een modern en een traditioneel. Maar eer, respect en familietrouw zijn waarden die iedereen meekrijgt.

Pembe (uit het oosten, dichtbij Irak) trouwt later met Adem uit het moderne Istanbul en ze emigreren naar Londen. Haar zus Jamila blijft achter in haar geboortedorp.

Pembe en Adem zijn niet gelukkig in Londen. Ze hebben moeite zich aan te passen. Adem laat zijn gezin in de steek voor een danseres. Pembe staat er alleen voor met haar drie kinderen: de oudste Iskender, Esma en de jongste Yunus. Zij en de andere familieleden willen nog leven volgens de traditionele waarden en vooral met Iskender gaat het helemaal fout.

Het is ook een interessant boek voor westerse mensen om kennis te maken met een andere cultuur. 

Migratie is ook een thema in het boek. Jamila blijft achter in het arme geboortedorp aan de Eufraat. Pembe en haar man migreren maar hebben moeite zich aan te passen. Dan is er nog Elias die zich op elke plek thuis voelt.

Een boek dat iedereen dient te lezen!

Geraadpleegde bronnen:

https://www.amnesty.nl/encyclopedie/eerwraak-eremoord

https://igvm-iefh.belgium.be/nl/activiteiten/geweld/eergerelateerd_geweld

https://www.hln.be/nieuws/binnenland/-een-eremoord-om-de-vier-maanden-in-belgie~aff73559/