Het einde van de eenzaamheid

Een wondermooi verhaal!

'Waarom komt het dat een leven wordt zoals het wordt?'

Deze roman betekent de grote doorbraak van de schrijver Benedict Wells ( München, 1984). Het boek werd bekroond met verschillende prijzen, staat met 200 000 verkochte exemplaren al een jaar hoog in de Duitse bestsellerlijsten en de vertaalrechten zijn aan meer dan twintig landen verkocht.

In deze wondermooie roman worden grote existentiële vragen niet geschuwd. Toch doet de roman niet zwaar aan maar ontroert.

'IK KEN DE DOOD al heel lang, maar nu kent de dood mij ook.'

Zo begint deze mooie roman.

De hoofdpersoon Jules krijgt een ernstig motorongeluk en ligt in het ziekenhuis. Daar begint hij na te denken over zijn leven en zijn verleden. 'Waardoor komt het dat een leven wordt zoals het wordt?' In de stilte hoort hij zijn gedachten en is klaarwakker. Vergeten gewaande gezichten en herinneringen komen weer boven. Eerst nog onscherp maar daarna worden ze preciezer en ze belanden uiteindelijk bij de tragische gebeurtenissen die zijn kinderjaren hebben overschaduwd.

Jules is de jongste in een gezin van drie kinderen. Hij heeft een zus Liz, de oudste, en een broer Martin (Marty) die de middelste is. Ze groeien op in een beschermd gezin. Elk jaar rijden ze naar het zuiden van Frankrijk om oma te bezoeken en er tijd door te brengen. Ruzie op de achterbank tussen zijn broer en zus. Hij houdt veel van zijn zus.

'Ik hield meer van mijn zus dan van wie ook en daar kwam geen verandering in toen ze me jaren later in de steek liet.'

Zijn broer Marty heeft een gecompliceerd karakter en Jules mag hem niet.

'Marty maakte een paar foto's. ... In Liz en mij zag je duidelijk onze ouders terug, maar hij had uiterlijk niets met hen gemeen. Marty leek uit het niets te zijn gekomen, een vreemde die tussen ons had plaatsgenomen. Ik mocht hem niet.'

Marty heeft last van tics en is een kind met ASS (autismespectrumstoornis).

Jules' vader is een beminnelijke man waar buren en collega's graag naar luisteren.

'Dat lag aan zijn stem: die vlijde zich zacht, niet te laag en niet te hoog, met een heel licht accent, als een onzichtbare lasso om zijn toehoorders heen en trok hen naar zich toe.'

Toch zit er meer achter.

'Later zag ik op foto's uit die tijd dat er toen al iets niet klopte. Zijn ogen. Daar lag iets van verdriet in, misschien ook iets van angst.'

Zijn ouders vertellen verhalen over vroeger.

'Na zulke verhalen hadden mijn broer, mijn zus en ik altijd het gevoel dat we onze ouders goed kenden. Later, toen ze er niet meer waren, begrepen we pas dat we niets van hen wisten, helemaal niets.'

Jules is tien jaar als zijn ouders omkomen bij een auto-ongeluk. Van de ene dag op de andere worden ze in een internaat geplaatst en wordt hij gescheiden van zijn broer en zus. Zijn broer en zus zijn dan dertien en veertien jaar oud.

Jules trekt zich steeds meer in zichzelf terug. Hij heeft geen contact met de andere kinderen. En hij raakt bevriend met Alva. Ze blijft zijn beste vriendin heel de tijd op het internaat. Daarna verliezen ze elkaar uit het oog.

Liz laat haar jongere broers in de steek en verliest zichzelf in drank, sex en drugs.

Marty is een echte nerd en gaat daarna informatica studeren. En zo verliezen de kinderen het contact met elkaar. Tegen de tijd dat ze de school verlaten zijn ze uit elkaar gegroeid.

Jaren later ontmoeten Jules en Alva elkaar weer. Hoe zal het verder gaan tussen hen?

Ook wordt gaandeweg het contact tussen Jules en zijn broer en zus weer beter. Geleidelijk aan komen ze weer dichter bij elkaar en ontdekken ze wat hen bindt. En wat hen heeft gemaakt tot wie ze nu zijn.

Thema's:

In deze roman komen veel emoties aan bod. Het gaat het over eenzaamheid, verdriet, familie, afscheid nemen, verbinding, ernstige ziekte, de dood, teleurstellingen en weer verder gaan. Ook existentiële en psychologische vragen worden niet geschuwd. Wat heeft ons gemaakt tot wie we zijn? Is Jules verandert door alles wat hij heeft meegemaakt? Of is er een zelf dat alles doorstaat? Het boek gaat ook over gewoon zijn terwijl de dingen rondom ons komen en gaan.

Het boek is opgebouwd uit deel I en deel II en elk deel bevat verschillende hoofdstukken met titels als 'Stromingen (1980)', 'Wissel (1983-1989)', 'Kristallisatie (1984-1987), 'Chemische reacties (1992)', 'De oogst (1997-1998)', 'De vlucht van de tijd (2005-2006)', 'Het ontstaan van de angst (2007-2008)', 'Het onveranderlijke (2012-2014)', 'Een ander leven'.

Het is geschreven in de tegenwoordige tijd. Het boek begint met Jules die in het ziekenhuis ligt door een ernstig motorongeluk. Daarna begint het hoofdstuk 'Stromingen' in 1980. Jules is dan zeven jaar. De hoofdstukken zijn in chronologische volgorde opgebouwd. Het boek bevat veel flashbacks die in de verleden tijd zijn geschreven. Op het einde van het boek is Jules vooraan in de veertig.

Zinnen die ik mooi vond:

'Waardoor komt het dat een leven wordt zoals het wordt?'

'En nu zaten we hier als drie toneelspelers die elkaar voor het eerst in tijden weer zagen en de tekst van hun beroemde stuk niet meer kenden.'

'Een moeilijke jeugd is een onzichtbare vijand, dacht ik. Je weet nooit wanneer hij toeslaat.'

'Thuis wachtte me de stilte, een al jarenlang vertrouwd geluid. Maar wat stond dat kluizenaarsbestaan me inmiddels tegen, dat onvermogen om aan het leven deel te nemen. Altijd alleen maar gedroomd, nooit echt wakker geworden. Kijk nou, dacht ik, waarom wil je in gezelschap vaak niets liever dan alleen zijn terwijl je het alleen-zijn haast niet meer uithoudt?'

''Misschien schrijf je niet op papier, maar in je hoofd wel', zei ze met haar zachte stem en ze raakte mijn arm aan. 'Dat heb je altijd gedaan. Je bent een herinneraar en een bewaarder en dat weet je.''

''Ik trek dit niet meer!' riep ze. 'Ik kan zo niet verder. Hij wordt gek, Jules.' Ze stond op. 'Er is niets meer over van de man die ik heb gehad. Soms heb ik het gevoel dat ik mijn leven met een vreemde deel.'

Haar lippen trilden 'Elke dag verliest hij weer een stukje van zichzelf. Elke dag vergeet hij meer van mij. Af en toe lijkt hij dan weer helemaal normaal, maar ik weet dat hij vanbinnen aan het verdwijnen is.''

'... Er zijn zo veel vertakkingen in mijn leven geweest, zo veel mogelijkheden om iemand anders te worden.' ... 'Ik bedoel, heb jij je nooit afgevraagd hoe jouw leven eruit zou hebben gezien als je zusje toen niet was verdwenen? Dan zou je nu anders zijn geweest.' Ze dacht na. 'Ja, dat is wel zeker.' 'De vraag is: wat zou er niét anders zijn geweest? Wat zou het onveranderlijke in je zijn? Dat wat in ieder leven hetzelfde zou zijn gebleven, ongeacht het verdere verloop daarvan? Zijn er elementen in een persoonlijkheid die alles doorstaan?'

'Vroeger was ik altijd bang geweest om oud te worden, al had het idee dat ik over veertig jaar nog steeds met haar samen zou zijn iets rustgevends. We zouden samen zitten, lezen, praten of schaken, elkaar soms een beetje plagen en terugkijken op de schat aan herinneringen die we hadden verzameld. ... Op hetzelfde moment realiseerde ik me dat me dat niets uit zou maken en het idee oud te worden had niets beangstigends meer.'

''Ik weet niet', zie ik. 'Misschien zou je één keer in je leven iets moeten vasthouden in plaats van altijd meteen door te lopen.' 'Ik wist wel dat je dat zou zeggen.' Ze liet me los. 'Maar het levert niets op om zo te leven. Alles gaat zo snel voorbij en je kunt niets vasthouden. Alleen maar zijn.'

'Het leven is geen nulsomspel. Het is ons niets verschuldigd en alles gaat zoals het gaat. Soms terecht, zodat alles zin lijkt te hebben, en soms zo onterecht dat je aan alles gaat twijfelen. Ik trok het masker van het gezicht van het lot af en vond daarachter alleen het toeval.'

'Ze was gewoon een plattelandsmeisje dat naast een jongen uit de stad was gaan zitten die net wees was geworden. Het begin van een verhaal. Ons verhaal.'

'En toen dacht ik aan de dood, die ik me vroeger vaak had voorgesteld als een oneindige uitgestrektheid, een soort sneeuwlandschap waar je overheen vloog. En daar waar je het wit raakte, vulde het niets zich met de herinneringen, gevoelens en beelden die je in je droeg en kreeg het een gezicht. Vaak was datgene wat zo ontstond zo mooi, zo eigen, dat de ziel erin dook om daar even te blijven totdat ze uiteindelijk haar weg door het niets weer vervolgde.'

'Als de tijd nu eens niet bestond? Als alles wat je beleeft eeuwig was en als niet de tijd aan jou voorbijging, maar jijzelf aan de dingen die je beleeft? Dat vraag ik me vaak af. Dan zou je wel van perspectief veranderen en bij je geliefde herinneringen vandaan gaan, maar ze zouden er nog altijd zijn en als je terug kon, zou je ze daar altijd weer vinden ... Ik probeerde mezelf met die gedachten te troosten, maar ik voelde ze niet. En ik kan alleen geloven wat ik voel.'

'Het geheugen is een geduldige tuinman en de kleine zaadjes die op die avond in het internaat in mijn hoofd zijn gezaaid, zijn in de loop der jaren uitgegroeid tot prachtige herinneringen.'

'Dingen komen en gaan, en dat heb ik heel lang niet kunnen accepteren, maar nu valt het me ineens licht.'