Het diner - Herman Koch

Twee echtparen gaan een avond uit eten. Ze praten over alledaagse dingen maar ondertussen vermijden ze waar ze het eigenlijk over moeten hebben: hun kinderen. Die hebben samen iets ernstig begaan. Hoe ver ga je als ouder om je kind te beschermen? 

HET APERITIEF

Bekijk het 'vlogboek' van Jürgen Apperloo waarin hij je nieuwsgierig maakt naar het boek.

Zelf had ik eerst de film gezien die mij met vragen achterliet en die ik niet helemaal 'snapte'. Daardoor wilde ik het boek gaan lezen. Ik heb er geen spijt van. 

HET VOORGERECHT

'We gingen eten in het restaurant. Ik ga niet zeggen welk restaurant, want dan zit het er de volgende keer waarschijnlijk vol met mensen die komen kijken of wij er ook weer zitten.'

Zo begint het boek. Het hele verhaal zitten we in een chic restaurant met twee echtparen. De beide echtgenoten zijn de broers Lohman. Serge is kandidaat bij volgende verkiezingen en hoopt minister-president te worden. Paul is de ik-persoon in het boek en de (onbetrouwbare) verteller. Per definitie is een ik-persoon in de literatuur altijd onbetrouwbaar maar sommige zijn nog onbetrouwbaarder dan anderen. 

Dat hij al meteen dingen verzwijgt, lezen we in de tweede zin van het boek. Onbelangrijke dingen, dingen die er niet veel toe doen. Later blijkt dat hij belangrijke dingen achter houdt, dingen die er wel toe doen. 

Het beeld dat we van Paul krijgen in de eerste hoofdstukken is dat van een zorgzame, liefhebbende echtgenoot en vader. Hij houdt van zijn zoon, draagt zijn vrouw, Claire, op handen en voelt zich geliefd. Hij heeft een hekel aan de egocentrische en materialistische instelling van zijn broer. Een broer die vooral de schone schijn ophoudt om het goed te doen bij de kiezers. Maar tegelijk wil hij dat er direct aan zijn behoeften wordt voldaan.

Later krijgen we enigszins ander beeld van Paul. Hij was leraar maar werkt al een hele tijd niet meer. Hij kan snel over de rooie gaan en heeft dan zijn agressie niet onder controle. Zo heeft hij het gezicht van de lector van de school van zijn zoon in elkaar getimmerd.

De sfeer aan het begin van het etentje is een beetje grimmig. Paul ergert zich aan zijn broer. Hij merkt dat Babette, de vrouw van Serge, heeft gehuild vlak voor het diner. Serge weet iets want anders zouden ze daar niet zitten. Babette weet ook iets anders zou ze niet huilen. Als ze maar niets tegen Claire gaan zeggen, want zij weet niets, denkt Paul. En hij? Hij weet alles.

Later zal blijken dat Claire alles wist en is Serge de enige ouder die nog het meest verantwoordelijkheidsgevoel toont.

Tegelijk wordt ook met spot en humor het elitaire van een toprestaurant beschreven. 

Het boek bestaat uit 46 hoofdstukken die verdeeld zijn in 6 delen. Vijf delen als de gangen van een menu 'Aperitief', 'Voorgerecht', 'Hoofdgerecht', 'Nagerecht' en 'Digestief'. Het zesde deel heeft als titel 'Fooi' en is het kortste deel waarin Paul een excessief hoog bedrag geeft als fooi, eigenlijk zwijggeld. 

HET HOOFDGERECHT

Het verhaal wordt afgewisseld met flashbacks waardoor je als lezer gaandeweg steeds meer zicht krijgt op de misdaad die de drie kinderen hebben begaan. 

Zie hieronder de trailer van de Nederlandse verfilming van de roman: 

En hieronder de trailer van de Amerikaanse verfilming van de roman:

Het boek is een hecht geheel. Alles speelt zich af in één dag, op één plaats in het restaurant en het grote thema is: hoe ver ga je als ouder in de loyaliteit tegenover je kind? Toch is het boek nooit saai. Vanuit het perspectief van Paul kom je steeds meer te weten. Het boek leest makkelijk en vlot.

In het deel 'Hoofdgerecht' dat de hoofdstukken 16 tot en met 35 beslaat, kom je te weten welke misdaad de kinderen hebben begaan en dat deel is ook het dikste deel.

HET NAGERECHT

Eindelijk komt het eruit. Serge wil praten over de gebeurtenissen met Michel en Rick en hun geadopteerde zoon Beau. Hoe gaan ze met deze zaak omgaan? Babette en hij maken zich vooral zorgen dat hun zoon er onder lijdt. Dat willen ze niet. Allemaal gaan ze ver om hun kinderen te beschermen tegen de misdaad die ze al hebben begaan. Ze hebben de dood van een zwerfster op hun geweten.

HET DIGESTIEF

Claire wil alles in de doofpot stoppen, net als haar man Paul. Er komt naar boven dat Claire niet open is geweest tegen Paul. Ze heeft geheimen voor hem. Serge wil zich terugtrekken als kandidaat bij de verkiezingen en komt zo nog het betrouwbaarst over. Alleen wil Babette, zijn vrouw dat niet. Want zij zag zich zelf al als 'vrouw van...'. Zo zijn de personages niet eerlijk, niet open, hebben ze (familie)geheimen voor elkaar en zijn ze huichelachtig of veinzen ze. Veel stof tot nadenken en om over te praten.

DE FOOI

GELUK

Geluk is ook een thema in het boek. Paul heeft geen zin om in het restaurant te gaan eten. Helemaal geen zin. Wanneer hij samen met Claire op weg is naar het restaurant ervaart hij een moment van geluk.

'Op dit soort avonden koesteren Claire en ik de momenten waarop we nog even met zijn tweeën zijn. Het is dan net of alles nog openligt, het lijkt zelfs dat de eetafspraak op een vergissing berust, dat we gewoon met zijn tweeën op stap zijn. Wanneer ik een definitie zou moeten geven van geluk, dan is het deze: het geluk heeft aan zichzelf genoeg, het heeft geen getuigen nodig. 'Alle gelukkige gezinnen lijken op elkaar, elk ongelukkig gezin is ongelukkig op zijn eigen wijze', luidt de eerste zin van Tolstojs Anna Karenina.'

De beroemde openingszin uit Anna Karenina. Eerst breed en dan gaat het over een gezin waarvan je met zekerheid weet dat het ongelukkig is en dat daar heel wat over te zeggen valt want de roman is dik.

Uit wat direct daarna volgt maak ik op dat het zal gaan over een ongelukkig echtpaar. 

'Ik zou daar hooguit nog aan toe willen voegen dat de ongelukkige gezinnen - en dan binnen die gezinnen in de eerste plaats de ongelukkige echtparen - het nooit alleen afkunnen. Hoe meer getuigen hoe beter. Het ongeluk is altijd op zoek naar gezelschap. Het ongeluk kan niet tegen stilte - het kan vooral niet tegen de ongemakkelijke stiltes die er vallen wanneer het alleen is.'

Over twee ongelukkige echtparen, want ongeluk kan niet tegen alleen zijn. Het zoekt altijd gezelschap. De situatie in het restaurant zal escaleren. Een gezellig dinertje zal het niet worden.

HET PISTOOL VAN TSJECHOV

'En toch was er iets gebeurd dat mij de hoop deed behouden op een explosie later op de avond. Het was als met het pistool in het toneelstuk: wanneer er in het eerste bedrijf een pistool wordt getoond, kun je er donder op zeggen dat er in het laatste bedrijf mee wordt geschoten. Dat is de wet van het drama. Volgens diezelfde wet mag er zelfs helemaal geen pistool worden getoond wanneer er níet mee geschoten wordt.'

Tsjechov was een Russische schrijver die eind van de 19de eeuw heel veel verhalen en toneelstukken heeft geschreven. De klassieker 'De reis naar Sachalin' dien je beslist te lezen. Hij zegt eigenlijk dat elk detail een een verhaal ook een functie dient te hebben. Wanneer je een geweer in hoofdstuk 1 introduceert, dient het later in het verhaal nog een rol te spelen. Anders laat je het beter weg. 

Babette heeft gehuild vlak voor het etentje. Serge en Babette hebben ruzie gehad. Een erge ruzie. Serge heeft hen uitgenodigd. Hij wil over iets praten. Paul ziet er enorm tegenop. Paul denkt dat hij alles weet en Claire niets. Alle ingrediënten zijn aanwezig om de avond tumultueus te laten verlopen. 

Geniet van dit goed geschreven en spannende boek!

En nu 'Aan tafel!' De Michelinster heeft dit boek alleszins verdiend.