Het compostcirculatieplan

Of het ploeterleven van een volkstuinder. Een roman over de geboorte van een tuinder en ernstige zaken zoals dood en verdriet steeds met een schep geestigheid. 

WATER- EN VESTINGWERKEN

enkel een boom zijn

een boom van grond tot hemel

een boom zijn en staan

J.C. van Schagen

Deze mooie haiku staat te lezen op pagina 90 van het boek van Anton Valens en is het begin van deel III.

Een boom is een boom en staat, voor een mens is het nog niet zo gemakkelijk om te zijn en in het leven te staan.

De ik-figuur in het boek is Peter Vervest een schrijver en schilder, net zoals Anton Valens zelf. Zijn uitgever Sharon brengt hem in contact met een gepensioneerde redacteur, Jens de Jong, ervaren in het redacteursvak. Hij wordt Peters 'literaire butler' die zal schrapen en snoeien in de tekst van Peter, 'een mentale scheerpartij zonder scheerzeep'. Na het uitgeven van zijn boek 'Keizer van de afwas' breekt er een lange stilte aan en terwijl de zware, trage regen tegen de ramen slaat, begint een innerlijke stem in deze zonloze tijd Peter aan te manen zich op te hangen. In die periode betrekt Jens hem - in het begin voorzichtig daarna steeds meer - in het onderhoud van zijn volkstuin aan de rand van Amsterdam. Wat begint met een briefwisseling via prentbriefkaarten groeit uit tot een jarenlange vriendschap.

In acht zomerseizoenen vergroeien zij tot elkaar tot een ongeneeslijke ziekte Peters ideale lezer velt.

Peter neemt ons mee van begin maart tot midden oktober, acht maanden in zijn leven na de dood van Jens, een klein jaar geleden. Het relaas wordt doorspekt met beschrijvingen uit het leven van Peter in het verleden.

'Moeder Aarde, ik sta in u. Het is alsof mijn benen zijn afgezaagd, ik zie de wereld als een kleuter. Ik ben mezelf verticaal aan het begraven. Aan het planten als een bloembol.'

Met deze openingszinnen wilde ik al meteen verder lezen. Peters gedachten razen door zijn hoofd als hij eventjes pauzeert met de spade in zijn handen in het begin van dit geestig geschreven boek.

Sinds hij is gestopt met roken, vijf weken geleden, voelt Peter een groeiende behoefte aan lichamelijke exercitie. Eén daarvan is graven in 'zijn' tuin. 

Een andere uitlaatklep is graven in 'mijn' tuin... Ik delf diepe kuilen, demp deze met uitgekiende mengsels van gerooid onkruid, dooie boombladeren, schillen en doppen van (peul)vruchten, knollen en noten, houtachtige bestanddelen en oud brood, en strooi er een naar tenenkaas ruikend poeier overheen, compostmaker, en al naargelang het aanbod het lijk van een lijster of konijn, ...
    Deze ondergrondse depots zijn onderdeel van het compostcirculatieplan, een van de eerste innovaties die ik heb doorgevoerd...
    In plaats daarvan streef ik naar en serie 'ambulante pockets', verspreid over het perceel...
    Het compostcirculatieplan maakt op zijn beurt deel uit van een breder plan, in één woord: ophogen.'

De tuin 'ophogen' net zoals elk mens zijn leven wil 'ophogen', uit de modder komen, niet verzuipen. Wat een mooie metafoor!

Lieflijk tuinieren kun je het niet noemen. Er wordt gegraven en gebaggerd, kuubs grond wordt verplaatst, geschept en gespit, gesjouwd en getrokken en de eeuwige strijd tegen de woelrat. Het is meer ploeteren, strijden, vechten. Net zoals het leven dat maar al te vaak is. Tussen de ziekte en de dood van zijn vriend, de psychose van zijn vrouw die geen moment alleen mag gelaten worden, het wekelijkse schoonmaken bij zijn vriend en zijn eigen hang naar zelfdoding, zit het tuinieren. 

Ook schrijverschap is een voortdurende strijd, een gevecht als werken in de tuin. Net als de omgang met mensen en buren, Peter is geen fan van de buren en van sociale contacten.

Hoewel het een aardige roman is met een prachtige metafoor kon het mij niet helemaal bekoren. Het is voor mij toch iets te oppervlakkig geschreven, hoewel ik echt genoten heb van de humor in het boek, de mooie beschrijvingen van het weer, de planten en de tuin.