Saïd is de zoon van een Nederlandse moeder en een Marokkaanse vader die toen zijn moeder zwanger bleek te zijn, naar Marokko terugkeerde. De nu 21-jarige Saïd besluit om zijn vader te gaan zoeken in Marokko, in de hoop een nieuwe identiteit te vinden onder een nieuwe hemel. Zal hij vinden wat hij zoekt?

Een bij vlagen onderhoudend boek dat ik overigens nooit echt geloofwaardig vond.

Harlekino en Saïdi-Hassanië

Wanneer we de titel 'Harlekino' begrijpen, zitten we al aardig verder in het boek. Saïd is de stichter van het fantasieland Saïdi-Hassanië dat wordt bestuurd door hemzelf als koning, de onderkoning Hassan, zijn beste vriend, en de koningin Azizi, het jongere zusje van Hassan. Saïd heeft het land bedacht in zijn slaapkamer en samen met Hassan en Azizi heeft hij er vorm aan. Ze ontwikkelen een volledige imaginaire wereld met een eigen taal, het Sabariet, een munteenheid, een eigen geschiedenis met een lange lijn van regeerders, een unieke kledingstijl en een eigen paleis met paradijselijke tuinen. 

Hassan introduceert Harlekino, de hofnar, een dwerg die de mensen laat lachen. Hassan argumenteert:

'Volgens mij zou het veel vrolijker kunnen. Wees eerlijk, tot nu toe wordt er niet veel gelachen in Saïdi-Hassanië. We hebben het volk van alles gegeven: een land, een geschiedenis, een taal, geld, soldaten. Maar we zijn de lach vergeten.'

En zo doet de hofnar met zijn vreemde capriolen zijn intrede. Later, wanneer Saïd het land van zijn verbeelding al lang heeft verlaten, maakt de nar hardnekkig zijn come-back als het geweten en het gezonde verstand van Saïd. Hij maakt hem aan het twijfelen, zet hem aan het denken, probeert hem tot inkeer te brengen. In plaats van een hofnar die hem aan het lachen maakt, wordt hij een boze geest, een djinn, die hem kwelt en maakt dat hij zich schuldig voelt. Saïd wil hem dan ook voorgoed het zwijgen opleggen.

Hij geeft heel goed de onzekere en twijfelachtige Saïd weer, die later meer en meer psychotische trekken krijgt.

Het lijkt of het koninkrijk Saïdi-Hassanië de vriendschap tussen de 15-jarige Saïd en Hassan, die in zijn klas zit, goed weergeeft. Het koninkrijk houdt op te bestaan wanneer de vriendschap tussen de twee op de helling komt te staan door de ontdekking van de homo-erotische gevoelens van Hassan door Saïd.

Het boek is een psychologische roman waarin we de queeste volgen van Saïd, een jongen met een Marokkaanse naam, geboren uit een Nederlandse moeder en een Marokkaanse vader die zijn moeder verliet toen ze zwanger was van hem. Zijn moeder was tweeëntwintig jaar geleden hals over kop verliefd op de getalenteerde Marokkaanse ud-speler (spreek uit 'oed-speler'). Het enige wat haar nog rest is een foto. Saïd groeit op bij zijn zweverige moeder zonder standvastigheid en stabiliteit. Wanneer hij 21 is, gaat hij op zoek naar zijn biologische vader. Tegelijk is het ook een ontwikkelingsroman. Zijn zoektocht onderneemt hij samen met Hassan, zijn jeugdvriend, en ze reizen naar Marokko, naar Fès. Saïd wil de gespannen relatie met zijn vriend nieuw leven inblazen en het feit dat Hassan Marokkaans en Berbertaal spreekt is mooi meegenomen. Hassan is een moslim maar met barstjes, hij houdt zich wel aan de ramadan. Saïd wil afstand nemen van zijn leven in Nederland. Daar doet iedereen wat hij zelf wil, maar het leidt niet tot meer geluk. Af en toe leest Saïd in de koran.

Tijdens de reis beseft Saïd dat hij en zijn vriend uit elkaar zijn gegroeid. De seksuele spanningen hangen steeds tussen hen in.

'Misschien was het zo dat je, als je jong was, in je verbeelding een soort mal maakte, die de contouren had van de ideale vriend. Dan ontmoette je een jongen die erin leek te passen. Jarenlang leefde je in de waan dat er niets veranderde, maar op een dag merkte je tot je schrik dat hij eruit gegroeid was. Misschien had hij er zelfs  nooit in gepast en was het beeld van de betrouwbare vriend, die volledig aan je ideaalbeeld voldeed, louter een vorm van wishful thinking geweest.'

Het boek brengt ons van Amsterdam naar Fès in Marokko, van een kruidenwinkel in Fès naar Ifrane, van de woestijn naar de toppen van de Atlas, steeds in het spoor van de ud-speler, die een ware nomade blijkt te zijn. Daarbij lopen de Middeleeuwen en de 21ste eeuw nog naast elkaar in Marokko. 

  Het boek bevat mooie beschrijvingen van de natuur in Marokko, het land, de mensen, de armoede, de gebruiken en gewoonten. Het is of je er zelf bij bent.

Eindelijk ontmoet Saïd de familie van zijn vader maar vindt hij wat hij zoekt en kan hij de werkelijkheid aan?

Terug in Nederland is Saïd veranderd, hij heeft zich in Marokko bekeerd tot de islam en heeft eindelijk zijn twijfels onder controle. Of toch niet? 

In het boek worden grote thema's aangehaald: het zoeken naar identiteit, migratie, geloof, twijfel, onzekerheid. Hoe ga je om met twijfel, met onstabiliteit en onzekerheid?

Hoewel het boek vlot leest - het is in een toegankelijke stijl geschreven met mooie literaire beelden - kon het mij toch niet helemaal meenemen. Er worden af en toe interessante filosofische thema's in het boek aangeraakt die  niet voldoende worden uitgewerkt. Daarbij kon het mij bij vlagen boeien, maar geloofwaardig vond ik het zeker niet.

Wil je meer weten over deze schrijfster?

Lees dit artikel: