De saamhorigheidsgroep - Merijn de Boer

Ambassadeur Berhard Wekman, topdiplomaat bij de Verenigde Naties blikt op een nacht terug naar de jaren tachtig. Hij maakte toen kennis met een groepje Haarlemse idealisten. Hij paste er totaal niet tussen maar deed alsof. Voor het eerst in zijn leven werd hij ook verliefd. Was dat jaar niet het gelukkigste jaar uit zijn leven?

Dit boek is het eerste boek dat ik lees van deze auteur en ik heb het graag gelezen. Bij vlagen is het echt meeslepend. Het boek staat op de shortlist van de Libris Literatuurprijs 2021. Uiteindelijk ging Cliënt E. Busken van Jeroen Brouwers lopen met de bijbehorende geldprijs van 50 000 euro. De nominatie was voor mij al reden genoeg om het boek te lezen en het heeft mij niet teleurgesteld.

Ook altijd leuk om een boek te lezen over de tijdsgeest in de jaren tachtig. 

 De cover trekt mijn aandacht: een beeldschone vrouw, blij en bloot in een wei en achter haar een koe. Het blijkt om een foto van fotograaf Hendrik Jan Koldeweij te gaan en de vrouw is Saskia Holleman (1945-2013). De foto werd hét beeld van de PSP op een verkiezingsposter in de jaren zeventig. De affiche werd ontworpen door de graficus George Noordanus. De PSP in Nederland was de Pacifistisch Socialistische Partij die heeft bestaan van 1957 tot 1991. Ze legde veel nadruk op democratie, vredespolitiek (in het bijzonder het verzet tegen kernwapens) en socialistische economische politiek.

Dus links en activistisch. In deze tijdsgeest worden we in het boek ondergedompeld. We zijn het al bijna vergeten. Het ligt al decennia achter ons. 

We maken kennis met een groepje vrienden uit Haarlem in de jaren tachtig - als een uitloper uit het linkse activistische milieu van de jaren zestig en zeventig. Allen jong, idealistisch en alternatief, gekleed in geitewollensokken, geschoeid in sandalen én geëngageerd. De leden staan tien procent van hun inkomen af om goede doelen in verre landen te steunen en te financieren. Het gaat om projecten voor blinde mijnwerkers in Wallonië, gehandicapte prostituees in Honduras, analfabeten in Afghanistan. 

Door zijn jeugdvriend Felix wordt Bernhard geïntroduceerd als lid van de Saamhorigheidsgroep. Want zo noemt het groepje Haarlemse wereldverbeteraars zichzelf. Maar hoe saamhorig zijn ze echt? Er zijn veel spanningen tussen de groepsleden. Maar daar kan niet open over gepraat worden. Alleen positieve dingen mogen geuit worden. En hoewel ze projecten steunen in verre landen, laat de opvoeding van hun eigen kinderen te wensen over. Van de vrije liefde worden ze niet gelukkig, integendeel. 

De bijeenkomsten worden voorafgegaan door een verplichte knuffelronde. De vrouwen dragen kleurige gewaden en het ruikt er naar wierook en er staat zachte newagemuziek op. De enige vrouw die nog vrij is, is Renate waarna een innige omhelzing volgt met de vrouw die hij nog nooit eerder heeft gezien. Een ongemakkelijke kennismaking. En het blijft altijd wat ongemakkelijk want helemaal passen doet Bernhard nooit bij de groep. Hij kleedt zich verkeerd, met pak en stropdas, stel je voor!, heeft een auto - helemaal verkeerd - en is helemaal niet zo geïnteresseerd in het steunen van goede, verre doelen. Dat elk lid een nieuw project dient aan te dragen baart hem dan ook zorgen. 

Toch blijft hij bij de groep omdat hij verliefd wordt op Liza, eerst op haar stem, daarna op de hele Liza. Liza woont samen met de kunstschilder Tristan maar omdat ze samen geen kinderen kunnen krijgen besluiten ze om Bernhard te verleiden tot een onenightstand in de hoop dat Liza zo zwanger wordt. Maar daar blijft het niet bij. Er ontwikkelt zich een heuse buitenechtelijke affaire tussen Liza en Bernhard en Tristan heeft het er steeds moeilijker mee dat Liza seks heeft gehad met Bernhard en dat hij de vader is van het kind dat ze samen zullen opvoeden. De moeilijke driehoeksrelatie brengt een spannende dynamiek in het verhaal waardoor ik geboeid verder bleef lezen.

Leuk is ook dat je de personages bijna letterlijk meevolgt wanneer ze met de fiets, te voet of met de rein reizen, of het nu in Haarlem, Jeruzalem of New York is.

Dit boek is beslist een aanrader om te lezen. Ik heb het boek dan ook vier sterren gegeven.

Een boek over clichés en hypocrisie, over goed zijn en tegelijk wereldvreemd zijn.