De reis naar Sachalin - Anton Tjsechov
In april 1890 vertrekt Anton Tsjechov dwars door Rusland naar het eiland Sachalin, dat in het uiterste oosten ligt, tegen de Zee van Ochotsk. Niemand begrijpt de reden van zijn tocht.
Omdat het boek 'Otmars zonen' zich grotendeels afspeelt op het eiland Sachalin, was het boek De reis naar Sachalin van Anton Tsjechov een logisch volgende boek dat ik zag staan in de plaatselijke bibliotheek.
Het is natuurlijk in een heel andere stijl geschreven dan Otmars zonen, dat moet gezegd.
De reis naar Sachalin van Anton Tsjechov is met recht een klassieker te noemen. Reden genoeg om dit boek te gaan lezen en naar de boekhandel te rennen.
In het nawoord van Frank Westerman lezen we:
'Had Anton Tsjechov zijn reis naar Sachalin niet in 1890 gemaakt, maar tien jaar later, dan had hij zijn rijtuig thuis kunnen laten. Dan was hij niet geplaagd door verbogen bouten, of koffers die al stuiterend in opstand komen. Hij had die 'pokdalige ader' van duizenden wersten niet in zijn milt en ribben hoeven voelen ('Door die ader, zeggen ze, stroomt de beschaving Siberië binnen! Ja, dat zeggen ze'). In het jaar 1900 had Tsjechov eenvoudig in Moskou de Staatsexpress kunnen nemen naar Vladivostok, die was voorzien van slaapwagons met betegelde badkamers, een goed gevulde bibliotheek en een lounge met een schaaktafel en piano. De Transsiberische Spoorlijn, gebouwd door Ruslands laatste tsaar, moest niet alleen beschaving brengen, zij was er de rijdende demonstratie van.'
Frank Westerman
Maar zijn verslag zou in 1900 niet wezenlijk anders zijn geweest.
Anton Tjsechov, die arts was en al in zijn studententijd was beginnen schrijven om geld binnen te brengen, geeft zijn artsenpraktijk eraan om zich volledig aan het schrijven te wijden. Dan onderneemt hij in 1890 de gevaarlijke reis naar Sachalin, een strafkolonie in een uithoek van het Russische rijk. Naar eigen zeggen heeft hij nood 'aan peper in zijn achterste', aan afwisseling.
Het boek, dat vertaald is door Anita Roeland, is een verslag van zijn reis, het leest als een documentaire over zijn belevenissen en is met recht een klassiek verhaal, een verslag van zijn expeditie naar en op het strafeiland. Een non-fictieboek dus. Het is zeker geen klassiek reisverhaal. Tsjechov blijft de buitenstaander, de waarnemer die alles van op een afstand bekijkt.
De reis naar Sachalin is een hele onderneming en neemt in het boek vijftig pagina's in beslag die zeer de moeite waard zijn om te lezen.
Van de Oeral tot aan de rivier de Jenisej. Hij heeft er dan al 2000 werts (1 werts is 1,06 km) opzitten. Al snel na de Jenisej begint de tajga die zich oneindig uitstrekt. Hoogstens de trekvogels weten waar zij eindigt. Hij beschrijft prachtig de natuur en de oneindige tajga.
De reis is een helse tocht van ploeteren - overdag door de modder - er ligt meer land onder water dan boven water - en 's avonds wanneer de grond begint te bevriezen verandert de modder in steenharde kluiten die het rijtuig doen hotsen, ratelen en janken in alle toonaarden.
We leren dat er in Siberië wordt gebruld in plaats van roepen en schreeuwen.
'Schreeuwen van de pijn, huilen, te hulp roepen, roepen in het algemeen, betekent hier brullen, en daarom brullen in Siberië niet alleen beren, maar ook mussen en muizen.'
Na een aanrijding met een trojka (postkoets) in galop wordt de schade gerepareerd aan het rijtuig en 's avonds in een izba (houten boerenhuis) in het dichtstbijzijnde dorp wordt hij welkom geheten in het rijk der wandluizen!
'Wandluizen: de ergste, onoverwinnelijke vijand van wie uitgeput is en alleen maar wil slapen.'
Na een uitputtende reis van drie en een halve maand komt hij eindelijk aan op het strafeiland Sachalin. Hij houdt een volkstelling. Hij gaat alle izba's af en registreert de huisvaders, de leden van hun gezinnen, inwonenden en arbeiders. Hij gebruikt een kaartsysteem waarop hij per persoon twaalf persoonsgegevens noteert. Overal waar hij komt geeft hij zijn ogen goed de kost, observeert en noteert.
Hij schrijft over de gevangenen en het effect van de straf die ze daar uitzitten. De straf is meestal een vervanging van de doodstraf. Wat is het effect van de verbanning, het harde werk, de ontberingen en de uitsluiting voor het leven?
Omdat hij geen onderzoek doet voor een krant, een wetenschappelijk genootschap of een instelling, krijgt hij als amateurwaarnemer volledige toegang tot alle gebouwen en mensen, behalve tot de politieke gevangenen. Het moet wel voor de autoriteiten een raadsel geweest zijn wat hij daar kwam doen. Misschien daarom ook dat hem geen strobreed in de weg wordt gelegd.
Zijn schrijfstijl leest vlot. Hij gebruikt veel bijvoeglijke naamwoorden en middellange zinnen. Dat maakt dat je er als lezer toch je aandacht dient bij te houden. Hij beschrijft uitgebreid de natuur, de omstandigheden en de personages die hij ontmoet. Zijn verhaal begint nooit te vervelen of langdradig te worden.
Een boek dat met recht een klassieker genoemd kan worden. Over uitzichtloos leven in een land van mist, regen en grijze dagen.