De madonna met de buil - Ward Ruyslinck
Zes prachtige novellen, de een al wat langer dan de ander. Allemaal met een grimmig einde.
In 1959 werd deze bundel voor het eerst uitgegeven. De schrijver Ward Ruyslinck (Berchem, 1929 - Meise, 2014), het pseudoniem van Raymond De Belser, is dan al doorgebroken als Vlaamse roman- en novelleschrijver. In 1958 verscheen zijn boek Wierook en tranen. Het zou zijn bekendste en meest gelezen boek worden. Daarin klaagt hij de oorlog aan die zijn jeugd kapot gemaakt heeft. Hij behoorde dan ook tot de zogenaamde 'existentiële' generatie. Al jongetje kwam hij in contact met de oorlog. Midden in de vloed vluchtelingen die in 1939 Frankrijk probeerden te bereiken. Tijdens de oorlog verhuisde het gezin naar Mortsel en in 1943 werd hun woning vernield tijdens het Bombardement op Mortsel. Het Amerikaanse bombardement op Mortsel vond plaats op 5 april 1943 en was met 936 doden het zwaarste in België tijdens de tweede wereldoorlog. De oorlog greep hem aan toen hij nog midden in de crisis van de puberteit verkeerde en bijzonder stuurloos aan de gebeurtenissen was overgeleverd. Het duidelijkst is het thema van de oorlog en vluchtelingen aanwezig in zijn roman Wierook en tranen. Het verhaal speelt zich af midden in de oorlog, tijdens de vlucht naar Noord-Frankrijk. De hoofdpersoon, de negenjarige Waldo, wordt getraumatiseerd door de gebeurtenissen in de oorlog en zal nooit meer dezelfde zijn. Zijn geloof in God en zijn onschuld is hij voorgoed kwijt.
Het neemt niet weg dat zijn korte verhalen in De madonna met de buil en De stille zomer mij heel erg bekoren. Veel meer dan het boek Wierook en Tranen. Toch één van de beste novellisten van zijn tijd, denk ik dan. Eigenlijk jammer dat deze schrijver en zijn boeken nog nauwelijks worden genoemd. Terwijl hij toch een zeer populaire schrijver was van de vorige eeuw. Hij was toen een van de meest gelezen en best verkopende auteurs van het Nederlandstalig gebied.
Toch zijn zijn boeken nog altijd actueel.
Zo las ik in de zomer van 2020 - terwijl het nog nooit zo stil was op straat - we leven in volle coronapandemie - De stille zomer. Het heeft mij helemaal ingenomen. Mooie zinnen, schitterende beelden, over een wereld in verval - het zou zo maar over onze tijd kunnen gaan.
Het boek De madonna met de buil is geschreven Voor 'Alice en Christje', zijn echtgenote Alice Burms, een jeugdvriendin met wie hij huwde in 1953 en met wie hij samen één zoon had, Chris. Later, in 1990 pleegde zijn echtgenote zelfmoord (ondermeer omdat ze geen blijf wist met Ruyslincks buitenechtelijke affaire met Monica La Cascio) . Ward Ruyslinck ging daarna in Meise wonen met zijn minnares Monica. In 1992 huwde hij met haar.
Op de cover van de bundel De madonna met de buil - de roman is vernoemt naar de titel van het eerste verhaal - zien we een wat macabere tekening van een grijze kerk met erboven een rood mes.
Het eerste korte verhaal is het langste. De drie verhalen die mij het meest zijn bijgebleven zijn De stemmer, De slakken en De pogrom.
In het verhaal De stemmer krijgt Tobias Pylyser een uitnodiging om een piano te gaan stemmen op Slot Paddenberg. De brief is niet voor hem bestemd maar omdat hij vroeger nog een tijdje had geprobeerd wat bij te verdienen als pianostemmer besluit hij naar Paddenberg te gaan. De vertederende herinneringen uit die tijd die in hem naar boven komen kan hij niet weerstaan.
'... het lichaam en de geest van de mens konden zich niet losmaken van het verleden, want na een zekere tijd kwamen de herinneringen terug als onvervulde verlangens.'
Maar het plezierige uitstapje pakt helemaal anders uit dan verwacht. Hij komt in een geheime bijeenkomst terecht en wordt mishandeld omdat hij opkomt voor een vrouw die wordt beschuldigd. Hij verliest zijn gezichtsvermogen.
'Maar toch liep hij voort, zonder hoop en zonder vrees, wetend dat het het lot van alle mensen was, in de duisternis steeds maar voor zich uit te gaan, op een weg waarvan men niet wist waarheen hij leidde.'
Het laatste verhaal De pogrom is ook opgenomen in het dikke verzamelboek van Joost Zwagerman 'De Nederlandse en Vlaamse literatuur vanaf 1880 in 250 verhalen'.
SCHRIJVERS GAAN NIET DOOD
Lees het interessante inteview van Margot Vanderstraeten met Ward Ruyslinck in 2007: