De lagune - Janet Frame
De debuutroman van Janet Frame, tientallen korte verhalen waarin haar meesterschap al zichtbaar is en die voor het eerst verscheen in 1951.
Sommige schrijvers bekopen hun schrijven met gevangenschap of zelfs de dood. Dat een auteur zijn leven en vrijheid dankt aan zijn boek, komt zelden voor. De lagune is zo een boek. Toen het in 1951 voor het eerst verscheen, verbleef de schrijfster in een psychiatrische inrichting. Haar debuutbundel werd met een prijs ontvangen en had verstrekkende gevolgen voor haar leven.
'Ik benadruk nog eens dat schrijven me gered heeft. In het afdelingskantoortje had ik de lijst zien liggen met degenen die waren "genoteerd voor een leukotomie", met mijn naam erop en andere namen, die werden doorstreept wanneer de operatie was uitgevoerd. Ik moet bijna aan de "beurt" zijn geweest toen op een avond de geneesheer-directeur van de inrichting, dr. Blake Palmer, een ongebruikelijk bezoek aan de afdeling bracht. Tot ieders verbazing richtte hij het woord tot me.
Omdat het de eerste keer was dat ik met iemand anders over de naderende operatie kon praten dan met de mensen die me ertoe wilden overhalen, zie ik gepannen: "Dokter Blake Palmer, wat vindt u ervan?"
Hij wees op de krant die hij in zijn hand hield.
"Van de prijs?"
Ik begreep het niet. Welke prijs? "Nee, zei ik, "van de leukotomie."
Hij keek ernstig. "Ik heb besloten dat je moet blijven zoals je bent. Ik wil niet dat je verandert." Hij sloeg de krant open.
"Heb je de Laatste Nieuws-rubriek gezien in de Star van vanavond?"
Een belachelijke vraag in het achterafpaviljoen waar niets te lezen was; dat moest hij toch weten?
"Je hebt de Hubert Church Award voor het beste proza gekregen. Voor je boek, De lagune."
Ik had nog nooit van de Hubert Church Award gehoord.
Maar die te krijgen was duidelijk iets om blij mee te zijn.
Ik glimlachte. "Ik?"
"Ja. En we gaan je naar een andere afdeling overplaatsen en de leukotomie is van de baan."
Toen ze jong was, werd ten onrechte schizofrenie gediagnosticeerd. Janet Frame verbleef jaren in een psychiatrische instelling, heeft meer dan tweehonderd elektroshocks ondergaan en stond op het punt om een ingrijpende hersenoperatie te ondergaan. Dit boek voorkwam dat.
Vandaag de dag zou de schrijfster zonder twijfel het etiket HSP'er krijgen. Zo kwam de schrijver op mij over. Iemand die alles diep ondergaat, die lijdt onder de complexiteit van de wereld en de menselijke relaties en zich helemaal niet aangepast door de maatschappij beweegt en daarom het liefst van al alleen is. Uit elke pagina van haar boek komt iemand naar voor met een bijzonder observatievermogen, een fijn gevoel voor sfeer en psychologische nuances.
In veel verhalen komen kinderen voor en hun kleine maar veelbetekenende ervaringen. Ook gaat het vaak over personen die zich moeilijk in het leven staande kunnen houden. Medeleven en solidariteit met de 'zwakkeren' is onuitgesproken voelbaar.
Omdat haar levensgeschiedenis zo bizar en ongewoon is, staat haar wereldberoemde autobiografie An angel at my table dat ook verfilmd is, op mijn (lange) 'te lezen'- lijst.
Toch sprak de inhoud van sommige verhalen mij niet altijd aan, ondanks de schoonheid van de vorm.
Lees dit interessante artikel van Rob Schouten in Trouw:
Kerry Cox speelt Janet Frame in de film An angel at my table (1990).