De grote stilte
Wat een indringend verhaal, meeslepend en indrukwekkend. Over het lange doodgezwegen kindermisbruik in het katholieke Ierland.
'Het is makkelijk om het leven op te tekenen, maar ingewikkeld om het in de praktijk te brengen.' E. M. Forster
'Pas toen ik ruim op middelbare leeftijd was ging ik me ervoor schamen een Ier te zijn.'
Zo begint dit beklijvende boek van John Boyne.
'Het is onmogelijk een schatting te maken van het aantal Ierse kinderen dat heeft geleden onder de katholieke kerk, en het is ook niet eenvoudig te schatten hoeveel toegewijde en eerlijke priesters hun leven en roeping geschonden hebben zien worden door wat hun collega's hebben aangericht.
Deze roman is opgedragen aan al deze slachtoffers, in de hoop dat hun gelukkiger tijden wachten.'
Odran Yates is al op middelbare leeftijd als hij terugkijkt op zijn leven als priester. Hij was de oudste van drie kinderen. Eerst waren ze met z'n drieën, toen waren ze met z'n vieren, toen met z'n vijven, en op een dag waren ze zonder enige aankondiging weer met z'n drieën.
Als hij drie jaar is, wordt Hannah geboren en achttien maanden later komt komt kleine Cathal, zijn jongste broertje. Toen zijn vader en zijn moeder trouwden, moest zijn moeder haar baan als stewardess bij Aer Lingus natuurlijk opzeggen, omdat Air Lingus geen getrouwde vrouwen inzette. Zo ging het in die tijd: vrouwen gingen naar school, kregen een baan, vonden een man, namen ontslag en sloten zich thuis op om voor het gezin te zorgen.
Ze hielden hun hoofd boven water tot op een dag pa besluit om zijn werk in de sigarenfabriek op te zeggen om zijn toneelambities waar te maken. De klachten over het gebrek aan huishoudgeld worden weggewimpeld. Na het repeteren duikt hij steevast de pub in om te drinken. Hij blijft steeds veel drinken en er wordt constant ruzie gemaakt met mam over geld.
En dan de grote verrassing: een week vakantie in een vakantiehuisje in Wexford. Op de vijfde avond vindt er een ruzie plaats die hun gezin verwoest. De volgende dag neemt zijn vader Cathal mee om te gaan zwemmen in de zee. Hij duwt zijn zoontje onder tot hij verdrinkt en dan zwemt hij naar de horizon tot zijn armen het opgeven en zijn benen ophouden met trappen en hij verdrinkt: moord gevolgd door zelfmoord.
Toen ze thuiskwamen in Dublin verandert zijn moeder op een manier die hij nooit had verwacht. Ze richt zich tot God in het katholieke geloof. Op zijn tiende verjaardag wekt zijn moeder hem en zegt 'Je hebt een roeping, Odran. Je hebt een roeping om priester te worden.' Odran dacht dat als zijn moeder het zei ze wel gelijk zou hebben. Want was hij zo niet opgevoed? Om alles te geloven wat zijn moeder zei?
En zo gaat de zestienjarige Odran in 1972 naar Yates naar het seminarie om een priesteropleiding te volgen.
Het verhaal is niet chronologisch geschreven. De hoofdstukken springen over en weer in de tijd.
Hij schrijft over de slopende ziekte van zijn zus, zijn levenslange vriendschap met zijn studiegenoot Tom met wie hij een kamer deelt, zijn laatste studiejaar dat hij doorbrengt in Rome en waar hij ook huisbediende van de paus is, zijn jarenlange werk als kapelaan en leraar op een dure private school, het Terenure College, waar hij Engels en een beetje geschiedenis geeft en beheerder is van de bibliotheek. In 2006 wordt hij plots weggerukt van Terenure College waar hij gedurende zevenentwintig jaar had gewoond en gewerkt.
Hij had er zich al lang bij neergelegd dat hij zich kon verbergen achter hoge muren en gesloten poorten.
Hij moet naar een afgelegen parochie gaan om parochiewerk te doen, om Tom te vervangen die van daar wordt overgeplaatst.
Hoewel het heel lang niet openlijk in de roman wordt genoemd, wordt het de lezer duidelijk dat er heel wat misgaat en wordt verzwegen en het daglicht niet mag zien in de katholieke kerk in Ierland en in de omgeving van Odran, vooral kindermisbruik. De wat naïeve Odran ziet het niet en is niet in staat om het te willen zien.
Veertig jaar later is het in het katholieke Ierland veel verandert. Het respect voor zijn priestergewaad is verdwenen, mensen kijken met boze en angstige blikken naar hem op straat. Vrienden van hem zijn voor het gerecht gedaagd en in de gevangenis gezet. Slachtoffers van seksueel misbruik door priesters beginnen te praten. Hij krijgt het steeds moeilijker. Een familietragedie confronteert hem met zijn eigen positie en dwingt hem om naar zijn eigen rol te kijken in het grote geheel.
Het boek zet een indringend portret neer van de invloed van de katholieke kerk in Ierland van de jaren zestig tot in de 21ste eeuw en vooral ook op het sociale leven van mensen in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw.
'En voor ons allemaal, voor al deze mensen, was Ierland dat geworden: een land van drugsverslaafden, losers, criminelen, pedofielen en prutsers.'
'Hij schudde zijn hoofd?'Ik wil nooit meer in dat land wonen,' zei hij. 'Ierland is verrot. Door en door verrot. Het spijt me, maar door jullie priesters is het hele land naar de verdoemenis.' Daar had ik geen antwoord op. Kon ik zeggen dat hij het mis had? Wist ik zelf wel zo zeker dat hij het mis had?'
'Ooit had Aidan me woedend gevraagd of ik vond dat ik mijn leven had verspild, en ik had nee gezegd. Maar ik had het mis. En Tom Cardle had gelijk. Want ik had alles geweten, van meet af aan, en ik had er nooit iets mee gedaan. Keer op keer had ik weggekeken en geweigerd te zien wat zich voor mijn neus afspeelde. Ik had mijn mond gehouden terwijl ik iets had moeten zeggen, omdat ik mezelf ervan had overtuigd dat ik boven die dingen stond. Ik was medeplichtig aan al hun misdaden en door mijn toedoen hadden mensen geleden. Ik had mijn leven verspild. Ik had elk moment van mijn leven verspild. ... door te zwijgen was ik net zo schuldig als alle anderen.'