Deze roman is een werk van de verbeelding van Michael Ondaatje, de schrijver van The English Patient. We schrijven de tijd: het midden van de jaren tachtig tot het begin van de jaren negentig. De plaats is Sri Lanka.

'Vandaag de dag gaat de oorlog op Sri Lanka verder in een andere vorm, schrijft de auteur als slotzin in zijn voorwoord.

Na het internationale succes van The English Patient verwachtte ik veel van deze nieuwe roman van Michael Ondaatje.

De hoofdpersoon Anil Tissera, expert in gerechtelijke geneeskunde, keert terug naar haar geboorteland Sri Lanka om samen met SarathDiyasena, een plaatselijke archeoloog, een onderzoek te verrichten naar de vele moordpartijen in het land in opdracht van het Centrum voor Mensenrechten in Genève.

Ze vinden al snel vier skeletten in een door de regering beschermd archeologisch reservaat waarvan één skelet van recentere datum is. Het is een man en hij is vermoord. Ze geven het ongeïdentificeerde skelet de naam 'Zeeman'. 

'Er liggen nu zo veel lichamen in de grond, dat zei je ... vermoord, anoniem. Ik bedoel dat de mensen niet eens weten of ze tweehonderd jaar oud zijn of twee weken oud, ze zijn allemaal door het vuur gegaan. Sommige mensen laten hun geesten sterven, andere niet. Sarath, we kunnen iets doen...'

'Wie was hij? Deze vertegenwoordiger van al die verloren stemmen. Hem een naam geven, zou de rest een naam geven.'

Zo start de zoektocht naar de identificatie van de verdwenen man.

Dit is de geest van Anil, het verlorene, het verlies een naam proberen geven.  

Net zoals de wereld rondom hen uiteenvalt in ongrijpbaar geweld, valt het innerlijke leven van de personages uiteen in verdriet naar verdwenen dierbaren, grote eenzaamheid, verdriet en het onvermogen tot communicatie.

De zoektocht brengt Anil in contact met de oude leermeester van Sarath, Palipana. Hij is ondertussen blind, oud en in diskrediet geraakt in de academische wereld en leeft teruggetrokken in de jungle. Hij verwijst hen naar Ananda Udugama, een aan lager wal geraakte kunstenaar en drinker van arak die volgens hem de enige is die het gezicht van 'Zeeman' kan reconstrueren. Hij is een schilder van ogen van Boeddhabeelden, een werk dat met een spiegel moet worden gedaan want men mag de Boeddha niet rechtstreeks in de ogen kijken.

In 1982 werden de Tamils verbannen uit het parlement. Dit leidde tot onlusten en burgerlijke ongehoorzaamheid vooral in het noorden van het land waar veel Tamils waren. De regering zond daarop Singalese soldaten naar het noorden. In 1983 pleegden militante Tamils een aanslag op regeringssoldaten. Dit veroorzaakte een golf van geweld in het hele land. Een oorlog was geboren.

''Het laten verdwijnen van lichamen door vuur. Het laten verdwijnen van lichamen in rivieren of de zee. Het verbergen en dan opnieuw begraven van lijken.'

Dat werd de dagelijkse praktijk op Sri Lanka, een burgeroorlog waaraan het buitenland en de wapen- en drugshandelaren verdienden. Een van de vele vuile oorlogen.

Het werd duidelijk dat politieke vijanden in het geheim samenwerkten bij financiële wapentransacties.

'De reden voor oorlog was oorlog.'

 'De oorlog die als een gif tot zover de bloedbaan was binnengekomen, kon niet naar buiten.' Iedereen moordde, iedereen had zijn eigen privélegertje.' 

In dit gewelddadige decor speelt het boek zich af, tegen de achtergrond van een psychotisch en versplinterd land dat verscheurd is door verdriet.

Is dit nu een goede roman of niet?

Op de achterflap van het boek staat:

'Net als in zijn eerdere roman wordt deze prachtige roman gekenmerkt door een rijke verbeelding, een aangrijpende emotionele lading en een krachtig taalgebruik.'

Ik begon met veel verwachting dit boek te lezen. 

Net zoals het boek gekenmerkt wordt door verdwijningen, verdwijnt de rijke verbeelding, de aangrijpende emotionele lading en het krachtig taalgebruik in absurde Nederlandse zinnen en taalgebruik. 

Jammer, maar deze vertaalde roman is echt een gemiste kans! 

'Dit skelet was nauwelijks dood, Sarath, toen ze geprobeerd hebben het te verbranden. Of, nog erger, ze hebben geprobeerd het levend te verbranden.'

Deze zinnen deden mij de wenkbrauwen wel heel hoog fronsen: een skelet proberen levend verbranden.

Ik kan alleen maar aanraden om het boek in het Engels te lezen. 

Hier en daar zijn er flarden van rijke verbeelding en krachtig taalgebruik te zien, maar het boek heeft mij nooit echt kunnen vastgrijpen en meenemen als een vliegtuig dat wil opstijgen maar nooit echt loskomt van de grond.

Zinnen die ik mooi vond

'We hebben ook ouders nodig wanneer we oud zijn.'

'Ze kleedde dan de dag uit en pelde laag voor laag gebeurtenissen en voorvallen af, zodat deze niet langer in haar vastzaten.

'Hij was niet iemand die je gemakkelijk aardig vond; ergens in zijn jeugd had hij zijn charme verloren.'

'En naarmate hij ouder werd, werd zijn band met de profane wereld steeds zwakker ...'

'Het belangrijkste doel van de oorlog was de oorlog geworden.'

'Het land slingerde in een beweging waardoor het zichzelf begroef.'

Geraadpleegde bronnen:

https://www.volkskrant.nl/wetenschap/ondaatjes-nieuwste-roman-verprutst~b8f59b4d/

https://www.groene.nl/artikel/verlangen-naar-onzichtbaarheid

ttps://nl.wikipedia.org/wiki/Sri_Lankaanse_Burgeroorlog