De acht bergen

Dit boek vond ik wondermooi. 

Het boek gaat over Pietro. Hij woont in de grote stad Milaan. Zijn ouders delen een liefde voor de bergen, dat is waar ze elkaar ontmoetten, verliefd werden en waar ze trouwden. Door deze gedeelde liefde blijft hun relatie voortbestaan. Pietro's vader is een gefrustreerde man door zijn werk in een fabriek. Als Pietro elf jaar is, brengen zijn ouders de zomervakantie door in Valle d'Aosta een klein dorpje in de Noord-Italiaanse bergen. Vanaf dan wordt hij bevriend met Bruno een jongen die even oud is en voor de koeien zorgt. Dan beginnen in de zomer eindeloze wandelingen in de bergen en een vriendschap die levenslang zal duren.

Het boek leest heel vlot weg en dat is tegelijk ook een beetje de valkuil van het boek. Daardoor zou je kunnen denken 'Er gebeurt zo weinig in dit boek' of 'Wat een rustige roman'. Niets is minder waar. Er gebeurt voortdurend heel veel in dit boek.

De thema's die in het boek naar voor komen, zijn ouder-kind relaties en in het bijzonder vader-zoon relatie, verlangen naar een leven dat had kunnen zijn maar nooit geworden is, de zoektocht naar geluk, eenzaamheid, verlies, alleen zijn, een vriendschap voor het leven, single blijven en een gezin stichten en het leven zoals het gaat door tragische gebeurtenissen heen .

Het boek is in de verleden tijd geschreven en doet melancholisch aan en dat maakt het heel mooi.

Het boek heeft in juli 2017 de prestigieuze Premio Strega gekregen. Dit is de belangrijkste Italiaanse literatuurprijs die elk jaar in Italië wordt uitgereikt aan het beste fictiewerk van een Italiaanse schrijver. Tegelijk ontving hij ook de Premio Strega Giovani, het beste boek voor de jeugd. Het is de eerste keer dat een schrijver beide prijzen tegelijk ontvangt.

Het epigram

'Vaarwel, vaarwel. Maar ik vertel
U dit, gij gast van 't feest.
Hij bidt oprecht die liefde hecht
Aan vogel, mens of beest.'

       - S.T. Coleridge, De ballade van de oude zeeman

Het epigram zegt alles. In de woorden 'Vaarwel, vaarwel' zit een element van afscheid nemen. We zijn allemaal gasten op het feest van het leven. De boodschap die de auteur ons wil meegeven dat we echt in het leven staan als we liefde, oprechte liefde hebben voor de natuur, mensen en dieren. 

Elk mens zijn eigen hoogte

'Mijn vader had in de bergen zo zijn eigen manier van wandelen.'

Dit is de openingszin van deze mooie roman. 'Mijn vader had in het leven zo zijn eigen manier van wandelen', van gaan, van zijn. Zijn vader is een introverte man, alle personages in het boek overigens, met wie Pietro als kind een moeizame relatie opbouwt. In de eerste drie alinea's van het boek wordt al meegegeven dat de relaties (vooral de driehoeksrelatie vader - moeder - zoon) in dit verhaal heel belangrijk zijn. 

Zijn moeder houdt van de bossen op 1500 meter hoogte, van de sparren, lariksen, bosbessen en jeneverbessen. Ze houdt er van om te genieten en stil te zitten met haar voeten in het water van een bergbeekje en oog te hebben voor planten en bomen. 

Pietro wordt misselijk en uitgeput op grote hoogte. Hij houdt van de bergen boven de boomgrens met bergbeken, veengronden, hooglandgrassen en weiden met grazende beesten.

Nog hoger ligt de eeuwige sneeuw, grijze kwarts en stenen, gele korstmossen. De bergen worden ruiger, onherbergzamer, puurder. Zijn vader houdt van de hoge toppen in de bergen, met eeuwige sneeuw en ijs. Dat is zijn kale wereld. Daar boven werd zijn vader gelukkig.

Zijn moeder wees op hun wandelingen planten en bomen aan en leerde hem namen, zijn vader zag het bos als louter toegangspoort tot hun hooggebergte.

'Misschien is het waar, zoals mijn moeder beweerde, dat ieder van ons een favoriete hoogte heeft in de bergen, een landschap dat op ons lijkt en waar we ons goed voelen.' 

Verbondenheid en afstand

Verbondenheid tussen mensen is een motief dat voortdurend terugkomt en ook verbondenheid tussen mens en natuur. Ondanks dat mensen fysiek dicht bij elkaar zijn, dat ze zelfs met een touw verbonden zijn, kan er toch afstand zijn.

'Maar op dat moment bevonden we ons samen op de gletsjer, alleen wij drieën, wat daarna nooit meer zou gebeuren, met een touw dat ons onderling verbond, of we dat nu wilden of niet.'

'Ik antwoordde niet. Ik had nog het moment voor ogen dat ik ze daar samen opgetogen had zien staan, naast elkaar, als vader en zoon.'

In tegenstelling daarmee zijn verwijdering en afstand nemen, dichterbij komen en verder weg gaan van elkaar ook motieven die steeds terugkomen.

'De toekomst verwijderde me van de bergen uit mijn kindertijd: het was treurig en mooi en onvermijdelijk, dat realiseerde ik me toen al wel.'

Op zijn 23ste reist hij af naar een meisje in Turijn. Hij is 120 kilometer verwijderd van zijn vader (afstand in plaats) en heeft geen contact meer met zijn vader (emotionele afstand). Met zijn moeder is het anders. Ze schreef brieven die hij beantwoordde (ondanks afstand in plaats, dichterbij blijven via brieven). 

'Met meisjes duurde het nooit langer dan een paar maanden, want zodra het serieus begon te worden was ik weg.'

Ook hier komt weer het motief van afstand, verwijdering. 

'Hij was deels de man die ik kende en deel een ander, die ik ontdekte in mijn moeders brieven. Naar die ander was ik nieuwsgierig.'

Hier wil hij dichter bij zijn vader komen.

'... en langzamerhand kreeg ik het idee dat ik het in de toekomst wellicht weer met hem zou moeten, of kunnen, proberen.

Hier denkt Pietro erover in de toekomst om dichterbij te komen bij zijn vader, de afstand tussen hen te verkleinen.

'Maar toen verdween die toekomst opeens, samen met de mogelijkheden die ze in zich sloot.'

'Hij was blijven zitten en zo hadden ze hem gevonden, als een coureur die uit de race is gestapt, het meest potsierlijke einde denkbaar van iemand als hij, met zijn handen op het stuur terwijl iedereen hem voorbijreed.'

Zijn vader sterft plotseling. Hij die altijd in de bergen iedereen wilde inhalen en voorbij steken komt volledig tot stilstand in zijn wagen aan de kant van de weg. Nu is de afstand tussen hem en zijn vader volledig en definitief.

Er is ook afstand tussen zijn ouders toen zijn vader nog leefde, hoewel ze in hetzelfde huis leefden.

'... maar ik kwam er in die dagen achter dat zij tweeën na mijn vertrek in vele opzichten gescheiden levens hadden geleid.'

Hoewel je in afstand ver van elkaar kunt zijn, kun je in gedachten dicht bij iemand zijn. Over zijn jeugdvriend Bruno vraagt hij zich af:

'Heeft hij  in al die jaren net zoveel aan mij gedacht als ik aan hem?'

Pietro erft een stuk perceel in Grana van zijn vader. Zo komt hij na de dood van zijn vader dichter bij hem. Verbinding met zijn vader ontwikkelt zich verder op die manier, ook al via de vele wandelingen die hij maakt die zijn vader eerder gelopen heeft.

Wanneer je vanuit deze motieven het boek leest, gebeurt er voortdurend heel veel in deze roman.

Met de vele prachtige beschrijvingen van de natuur in de bergen lijkt de schrijver te willen meegeven dat we echte verbinding met de natuur nodig hebben, echt contact en daarbij doelt hij niet op (massa)toerisme - denk maar aan mensen die gaan skiën in de bergen of gecommercialiseerd boerderijleven - zoals Bruno en zijn vriendin probeerden.

Zinnen die ik mooi vond:

'Het huis was doordrenkt van het vocht van te veel winters, en dus staken we hem aan als we gingen eten en bleven ons er dan warmen tot het tijd was om te gaan slapen. Ieder van ons las zijn eigen boek en blies af en toe tussen twee bladzijden door het vuur en de conversatie nieuw leven in. De grote zwarte kachel luisterde mee.'

'De opwinding hield me wakker: ik was als kind altijd erg op mezelf geweest en was niet gewend dingen met z'n tweeën te doen. Ik had het idee dat ik ook in dat opzicht op mijn vader leek. Maar die dag had ik iets ervaren, een plots gevoel van intimiteit dat me tegelijkertijd aantrok en afschrikte, als een opening naar onbekend terrein.'

'Als het punt waarin je je in een rivier onderdompelt het heden is, dacht ik, dan is het verleden het water dat langs je heen is gespoeld, dat verder stroomafwaarts gaat, waar er niets meer voor je is, terwijl de toekomst het water is dat van boven komt en dat gevaren en verrassingen met zich mee brengt.'

'Lang nadat ik was opgehouden mijn vaders paden na te lopen, had ik van hem geleerd dat er in sommige levens bergen bestaan waar je niet naar terug kunt keren. Dat je in levens als het mijne en het zijne niet terug kunt keren naar de berg die het middelpunt is van alle andere, en het begin van je eigen geschiedenis. En dat mensen zoals wij, die op de eerste en hoogste berg een vriend hebben verloren, niets anders rest dan dwalen over de acht bergen.'