Daar waar de rivierkreeften zingen - Delia Owens

Kya Clark groeit in haar eentje op in het moeras van Barkley Cove in North Carolina, afgesloten van de bewoonde wereld. Ze gaat niet naar school, het moeras is haar leerschool en ruilt vis en groenten voor andere levensmiddelen. Wanneer een jongen dood wordt aangetroffen in het moeras valt de verdenking onmiddellijk op Kya, het moerasmeisje.

Dat je ook als zeventigjarige een schitterend debuut kunt schrijven, bewijst dit boek Daar waar de rivierkreeften zingen. Het werd in Amerika op een bescheiden succes geschat, er werden slechts 28 000 exemplaren besteld voor de eerste druk. In Nederland verscheen het boek twee maanden na de oorspronkelijke vrijgave onder de titel 'Het moerasmeisje'. Het brak bij ons niet echt door maar doordat het in Amerika een onverwacht succes werd en twee jaar lang een bestseller bleef kreeg het bij ons een tweede leven.

En terecht. Het boek is schitterend geschreven. Mooie, heerlijke zinnen om te lezen. Vooral de eerste honderd pagina's vond ik prachtig.

Het is een schitterende ode aan de natuur, aan moerasland en drasland. 

De schrijfster weet waarover ze schrijft want Delia Owens studeerde biologie en zoölogie en vertrok met haar echtgenoot in 1974 naar Afrika om in het North Luangwa National Park en later in Mpika, in Zambia te gaan werken. Daar bestudeerden ze leeuwen en hyena's en later olifanten en hun jongen. Ze is de co-auteur van drie non-fictie natuurboeken.

Als kind groeide ze op in de bossen van Georgia en haar familie bracht elk jaar de zomer door in North Carolina. Haar moeder moedigde haar aan de natuur te ontdekken en er een band mee te ontwikkelen.

In dat opzicht heeft de schrijfster veel gemeen met Kya, het hoofdpersonage in het boek. Kya is de jongste van vijf en wanneer haar moeder het huis verlaat om nooit meer terug te komen, vertrekken ook snel daarna de oudste broer en haar twee zussen. Wanneer ook Jodie weggaat, blijft ze alleen achter met haar pa in de hut aan de rand van het moeras. Kya gaat een dag naar school maar omdat ze wordt uitgelachen keert ze nooit meer naar school terug.

Wanneer haar vader ook verdwijnt wordt het moeras haar thuis en haar leerschool. Ze kan niet lezen en schrijven maar weet wel te overleven.

Soms kwam het mij ongeloofwaardig over dat een jong meisje alleen in staat is om te overleven in zo een jungle maar omdat het zo prachtig geschreven is, zette ik mijn twijfels aan de kant.

Het boek is echt boeiend geschreven.

'Moeras is niet hetzelfde als drasland. Moeras is een oord van licht, waar gras in het water groeit en het water overloopt in de lucht. Traag meanderende stroompjes voeren de bol van de zon met zich mee naar zee en langpotige vogels verheffen zich met een onverwachte gratie, alsof ze niet op vliegen zijn gebouwd, tegen het achtergrondgeraas van ontelbare sneeuwganzen.'

'Het echte drasland, met de zompige veenpoelen kruipt hier en daar het moeras binnen, verborgen in klamme wouden. Het veenwater staat stil, is donker, heeft heet licht opgeslokt in zijn modderstrot. Zelfs aardwormen leven hier overdag. Er zijn natuurlijk wel geluiden, maar vergeleken met het moeras is het drasland stil, want ontbinding is een proces op celniveau. Het leven vergaat en stinkt en keert terug tot rottende humus; een penetrant geurende omwenteling van dood naar leven.'

Schitterend! Het is alsof je er zelf bij bent midden in het moeras. Ik had onmiddellijk sympathie voor het moeras en voor Kya.

Het is ook spannend geschreven. Ook al door de afwisseling in de beschreven tijdsperiodes. In de proloog komen we te weten dat het lichaam van Chase Andrews dood wordt aangetroffen in het moeras. Na de proloog in 1969 maken we een sprong in de tijd naar het jaar 1952 toen de ma van Kya het huis voor altijd verliet. Het onderzoek naar de dood van Chase wijst al snel in de richting van moord en Kya wordt al heel snel een verdachte. Vooral door de vele vooroordelen van de mensen in het dorp. Ze zitten in kaartenclubjes en bijbelstudiekransjes en hun vooroordelen zijn zo diep als een stinkend moeras. Ze noemen haar smalend 'het moerasmeisje'. Ze laten haar links liggen omdat ze anders is. Of is ze anders geworden omdat iedereen haar links heeft laten liggen en ze op zichzelf was aangewezen? Ondertussen is Kya een natuurkenner geworden en wordt ze erkend door wetenschappelijke instellingen als moerasexpert. Ze geeft verschillende natuurboeken uit. Schuchter en verlegen, mensenschuw, is ze nog altijd.

SCHOONHEID IN POËZIE

Liefde voor literatuur en poëzie is ook prominent in het boek aanwezig. Kya ontwikkelt ook liefde voor gedichten . Wanneer Tate haar leert lezen en schrijven zegt Tate:

'Weet je nog wat je zei toen je voor het eerst een zin las? Dat er heel veel in sommige woorden kan zitten?' zei Tate op een dag toen ze aan de oever van de kreek zaten.
   'Ja, dat weet ik nog wel. Hoezo?'
   'Nou, vooral in gedichten. De woorden in gedichten zeggen niet alleen dingen, ze roepen ook emoties op. Ze maken je zelfs aan het lachen.'
   'Ma las gedichten, maar ik herinner me er niets van.'
   'Moet je horen, dit is van Edward Lear.''

Dat heeft ze van haar moeder mee die gedichten las, hoewel Kya zich daar niet veel van herinnert. Zo zijn er in het hele boek gedichten te vinden van een zekere Amanda Hamilton van overigens matige kwaliteit. Benieuwd wie deze schrijfster is?

Wanneer Kya op een namiddag aan de keukentafel zit te lezen, herinnert ze zich ma's dichtbundel en zocht er net zo lang naar tot ze hem gevonden had.

Het gedicht van Galway Kinnell leest ze:

'Ik gaf wel om je...
Ik zei alles wat ik dacht
Zo zachtzinnig als ik kon. En nu...
Moet me van het hart dat ik opgelucht ben dat het voorbij is:
Tegen het eind wekte die zucht naar nog meer leven
Alleen mijn medelijden nog.
... Vaarwel.'

Voor Kya lijkt het een boodschap van haar moeder. Het is niet veel maar het is toch iets. Kya voelt dat de woorden een diepere betekenis hebben maar kan er op dat moment niet bij.

Het enige minpuntje in deze roman is dat de gevoelens van Kya heel expliciet beschreven worden. Vooral het middenste deel van het boek, waarin Kya verliefd wordt op Tate en daarna op Chase vond ik nogal klef . Ik hou meer van een suggestieve schrijfstijl. Maar omdat de zinnen en het verhaal zo mooi zijn, zie ik het dit keer graag door de vingers.

THEMA'S

Er komen veel thema's voor in het boek: de pracht van de natuur, een band hebben (of niet) met de natuur, natuurbehoud, aanranding, vooroordelen, racisme, alleen opgroeien, teleurstelling, liefde, vriendschap, eenzaamheid, in de steek gelaten worden, de schoonheid en troost in poëzie.

Wist je dat de vertaalrechten van het boek verkocht zijn aan 41 landen? Volgens mij is het wachten op een verfilming.